پیرامون پدیده دست‌ فروشی در کلان‌ شهر اهواز

نوید قائدی : اکثر کارشناسان حوزه مدیریت شهری و علوم اجتماعی اعتقاددارند دست‌فروشی یک پدیده اجتماعی است که خود معلول شرایط اقتصادی، اجتماعی و محل زیست افراد است. در برخورد با پدیده‌های اجتماعی خصوصاً در جوامع شهری که از تراکم بالای جمعیت برخوردارند اعمال روش‌های دستوری و اجباری جوابگو نیست، زیرا باید علل بروز پدیده را شناسایی و برای آن متناسب با اوضاع پیش روی برنامه‌ریزی کرد.
در شهری مانند اهواز به دلیل تراکم بالای جمعیت، آمار بالای بیکاری، عدم توسعه متوازن شهر و امکانات پیش روی و مهاجرپذیری آن طی سنوات بعد از جنگ و رو به افول بودن بعضی از شهرهای نفتی استان، پدیده حاشیه‌نشینی و دست‌فروشی که تقریباً بر هم همپوشانی دارند، رو به گسترش بوده است.
اگر به مرکز شهر و بعضی از محله‌ها قدم بگذارید حجم بالای دست‌فروشان برای شما خیره‌کننده خواهد بود که ازلحاظ مدیریت شهری و دید بعضی از شهروندان شاید معضل تلقی شود که البته قابل‌بحث و بررسی است. طی سال‌های متمادی فعالیت‌های شهرداری در خصوص ساماندهی دست‌فروشان جوابگو نبوده که اگر بود امروز اوضاع معابر مرکز شهر و بعضی محله‌ها بهتر از این بود، پس باید پذیرفت که مثلاً راهکاری مانند ایجاد بازارچه و سوق دادن دست‌فروشان به آن‌ها محل تاکنون جوابگو نبوده است و حتی تعدادی از بازارچه امروز به رونق رهاشده‌اند.
در بسیاری از شهرهای بزرگ دنیا مانند بانکوک، کوالالامپور، لندن و پاریس، استانبول و… دست‌فروشان به بهترین نحو ممکن ساماندهی شده‌اند که قابل‌بررسی و الگو گیری است که البته این کار به‌تنهایی از عهده شهرداری اهواز یا حتی مدیریت شهرستان و استان خارج است و نیاز به یک عزم ملی و حاکمیتی دارد که در این مقوله قابل‌بحث نیست اما امکان الگو گیری منطقه‌ای در صورت وجود به عزم استانی میسر است.
اما در یک برنامه زمانی مشخص با عزم و همت مدیریت استان و شهرستان و شهرداری اهواز می‌توان برنامه‌ای اجرایی و مدون را تدوین نمود تا این پدیده به‌طور دقیق توسط اساتید علوم اجتماعی و اقتصادی و مشاورین کارآمد حوزه مدیریت شهری و کسب‌وکار (با انعقاد قرارداد با یکی از دانشگاه‌های معتبر شهر اهواز) موردبررسی و واکاوی قرار گیرد تا معایب طریق فعلی دست‌فروشی (اشغال معابر، آزار شهروندان و مدیریت شهری، رخدادهای نامطلوب اجتماعی) به‌طور دقیق مشخص و روش‌های امکان ساماندهی آن‌ها بررسی و پیشنهاد شود. تشکیل کارگروه ویژه ساماندهی دست‌فروشان با اختیار تام در استانداری خوزستان (با مشخص نمودن دبیران اجرایی در شهرداری اهواز، فرمانداری و حوزه معاون عمرانی و سیاسی) می‌تواند کارگشا باشد تا شاید با ساماندهی دست‌فروشان و سد معبر کنندگان معابر و پیاده‌روها بتوان مشکل اکثر شهرهای استان را مرتفع نمود.
بسنده کردن به برخوردهای سلبی مانند مجوز عبور خودروها از خیابان سلمان فارسی (که خود مقوله خاص ترافیکی و آشفتگی است که در نوشتارهای بعدی توضیح داده می‌شود) و اجبار خروج دست‌فروشان از سطح پیاده‌روها و سوق دادن آن‌ها به خیابان اطراف کار شاق و اصولی نیست و اتفاقاً به دلیل تراکم دست‌فروشان در معابر کم‌عرض مرکز شهر، مشکلات کسبه و شهروندان را بیشتر کرده است، لذا توصیه می‌شود شهرداری اهواز به‌جای حرکت‌های نمایشی و رسانه‌ای پیشنهاددهنده راهکارهای اصولی حل مشکل دست‌فروشی باشد.