حاشیه نگاری نهمین نمایشگاه کتاب اهواز ؛ نقاط قوت و ضعف برگزاری مهمترین رخداد فرهنگی خوزستان

بنا به رسمی شیرین از 8 سال پیش هر سال در آذرماه ،نمایشگاه بزرگ کتاب  اهواز  برگزار می‌شود. این رویداد فرهنگی بزرگ هر سال مخاطبان بسیاری را به‌خود جذب می‌کند که علاوه بر شهروندان اهوازی از سایر شهرستان‌ها به مرکز استان  می‌آیند.این علاقه‌مندان به کتاب و کتابخوانی برگزاری چنین نمایشگاهی را فرصتی مغتنم می‌شمارند تا با حضور در نمایشگاه کتاب بتوانند در مجموعه‌ای متمرکز آنچه را که از دنیای کتاب انتظار دارند به دست آوردند. از همین رو شاید برگزاری چنین نمایشگاه‌هایی در سطح استانی بتواند نیازهای بسیاری از جوانان و علاقه‌مندان به کتاب را برآورده کند.نمایشگاه کتاب یکی از مجموعه‌هایی است که به‌شدت مورد توجه نسل جوان و دانشجو دانش‌آموز است. رقابتی که در بازار فرهنگی وجود دارد موجب به‌وجود آمدن شکل گیری نمایشگاه کتاب می‌شود .از فی نیازهای اهل قلم که به نمایشگاه مراجعه می‌کنند بر طرف می‌شود و در مجموع می‌توان گفت در پیشرفت و تعالی جامعه بسیار اثر‌گذار است. با توجه به مقایسه آمار بازدید با سال‌های قبل می‌توان به این نکته رسید که مردم هم به کتاب و مطالعه اهمیت می‌دهند و با برگزاری این نمایشگاه  سطح مطالعه و کتابخوانی مردم نیز ارتقا پیدا می‌کند.در مجموع  برگزاری چنین نمایشگاه‌هایی موجب ارتقا فرهنگ و نیز مقیاسی برای سنجش دانش پژوهی در کشور است.

نمایشگاه ها یکی از ابزارهای اساسی و بسیار کارا در مدیریت فرهنگی یک جامعه هستند. این ابزارها می توانند جنبه اطلاع رسانی داشته باشند اما بیشتر از آن، از لحاظ درونی کردن یک رفتار اجتماعی، مثل کتاب خوانی و یا حتی خرید کتاب برای حمایت از یک رفتار اجتماعی علمی مثل کتاب نوشتن، اهمیت دارند. بنابراین ما در نمایشگاه هایی از این دست، و نه لزوما نمایشگاه های تجاری، صنعتی و غیره که هر یک بحثی جداگانه را می طلبند، فرصتی اساسی داریم که بتوانیم با مخاطبان عمومی وارد کنش متقابل و تاثیر گذار بشویم. البته یک نمایشگاه همان اندازه که می تواند در این زمینه با مدیریت خوب موفق باشد، اگر مدیریت ضعیفی داشته باشد به جای کمک کردن به گسترش و رشد فرهنگ در یک جامعه، به آن ضربه می زند. از این رو تامل بر هر نمایشگاه و نقد آن برای استفاده از این انتقادات در برنامه ریزی های بعدی ضروری است.نمایشگاه همچنین مکانی آرمانی برای مطالعات از نوع انسان شناسی در سنت مردم نگارانه آن است، جایی که می توان دست به تحلیل های دقیق بر چگونگی رفتار انسان ها با یکدیگر ، با کتاب، شیوه های کالبدی آنها و بسیاری نکات ریز دیگر زد، فرصت هایی از این نوع ، یعنی گرد هم آمدن تعداد بسیار زیادی از افراد در محل و زمان محدود، بسیار کم پیش می آید و با توجه به آزادی نسبی موجود در رفتارها در این محیط، جای کار مردم نگارانه زیادی در این نمایشگاه هست که تا به حال چندان از آن استفاده نشده است.

شکی نیست که نمایشگاه کتاب اهواز مانند هر شدیده دیگری ابعاد مثبت و منفی دارد . اما آنچه اهمیت دارد تحلیل این ابعاد است و استفاده از آنها برای برنامه ریزی های فرهنگی. این کار را نیز نمی توان در یک پرونده مطبوعاتی کرد. جای آن هست که مسئولان به این کار به صورت جدی اقدام کنند و نمایشگاه کتاب را موضوع پژوهش های جامعه شناسانه و انسان شناسانه قرار دهند که قابل استفاده برای برنامه ریزی باشد. ابعاد منفی به نظر من در تغییر رفتارهای اقتصادی در زمینه کتاب در طول سال نیست. بلکه بیشتر به آن بر می گردد که نمایشگاه کتاب به دلیل کمبود امکانات و موقعیت های تفریحی برای مردم جنبه تفریح را دارد و بسیاری از افراد صرفا به نمایشگاه می آیند که روزی را گذرانده باشند. و این امر به صورت نمادین سبب کاهش ارزش کتاب و مولف در نظر مردم می شود. در حالی که در سایر کشورها برای ورود به نمایشگاه های کتاب افراد باید بلیط بخرند و همین امر سبب می شود که ارزش بیشتری برای آن قائل شوند و هر کس صرفا برای گدران اوقات فراغتش عازم نمایشگاه نشود. به نظر می رسد امر مثبتی که نمایشگاه می تواند و باید انجام دهد بالا بردن ارزش کتاب در دید مردم است و همچنین ایجاد فرصت هایی برای بحث و گفتگو گه در نمایشگاه کتاب ما بر خلاف نمایشگاهای بزرگ بین المللی بسیار کم دیده می شود. در یک نمایشگاه کتاب مثل این نمایشگاه باید صدها میزگرد ، سخنرانی و نشست برگزار شود که معمولا چنین نیست و با چند برنامه کوچک و محدود کار خاتمه می یابد که در آنها نیز اغلب سلیقه ای عمل می شود و به همین دلیل کمتر جذابیت دارند.

ضمن تقدیر و تشکر از برگزار کنندگان نهمین نمایشگاه بزرگ کتاب اهواز بویژه اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خوزستان و خصوصا چناب آقای همایون قنواتی ،به بیان برخی از نقاط قوت و ضعف این نمایشگاه می پردازیم تا ان شاءالله برای رسیدن به نقطه مطلوب مورد توجه و عنایت متولیان حوزه فرهنگی استان قرار گیرد:

1-برگزاری منظم برنامه های فرهنگی در جنب نمایشگاه بویژه “نشست های نقد و بررسی” آثار مکتوب نویسندگان و مولفان خوزستانی که در سال های گذشته کمتر مورد توجه قرار می گرفت.بدون تردید این در این چارچوب ضمن معرفی و پاسداشت سرمایه های اجتماعی ،حس اعتماد به نفس و باور خود در جوانان و نخبگان خوزستانی تقویت می شود.

2-قیمت کتاب های عرضه شده تقریبا مناسب و سازگار با بنیه مالی اهل مطالعه و علاقمندان به کتاب بود خصوصا کتب مذهبی و رمان که بسیار سهل الخرید بود.بطور نمونه انتشارات امام علی (ع) کتب خود را با تخفیف 50 درصد به مشتریان عرضه می کرد.

3-توجه به آثار و مولفات نویسندگان و پژوهشگران فرهنگی و اجتماعی عرب خوزستان و برگزاری دو نشست نقد و بررسی آثار ارزشمند اساتید محترم آقایان دکتر عبدالنبی قیم و خالد لویمی در حاشیه نمایشگاه، که با استقبال چشمگیر و کم نظیر فرهیختگان و علاقمندان حوزه کتاب مواجه شد.

4-برای اولین بار و پس از پایان 8 سال کارکرد اجرایی دولت های نهم و دهم ،کتاب های مرحوم دکتر علی شریعتی بشکلی مطلوب در یک غرفه خاص عرضه گردید که با استقبال بازدیدکنندگان خوزستانی مواجه شد.

5-عدم عرضه انبوه کتاب های حوزه های تخصصی و دانشگاهی بویژه کتب رشته پزشکی ،انتقاد پزشکان و دانشجویان پزشکی در این زمینه مشهود و قابل ملاحظه برای سال های آتی می باشد.

6-تنوع کتاب نسبت به سال های گذشته و نمایشگاههای مشابه کمتر بوده است و همچنین حجم بالایی از عناوین چاپ دوسال و یکسال پیش می باشد به همین دلیل نمایشگاه شاید برای بازدیدکنندگان دایمی نمایشگاههای کتاب تکراری بود.

7-تردد خودروها در ورودی نمایشگاه برخلاف سال ها و ماههای گذشته باعث زحمت بازدیدکنندگان و کندی رفت و شد آنها برای ورود و خروج از نمایشگاه شده بود.لازم بود با هماهنگی پلیس راهنمایی و رانندگی و دستگاههای مرتبط از تردد خودروها در محدوده نمایشگاه جلوگیری می شد.

8-اطلاع رسانی در سطح شهر و همچنین در شبکه استانی سیمای خوزستان تقریبا ضعیف و کم رمق بوده است .نقش ضعیف  روابط عمومی اداره کل ارشاد بسیار مشهود بود.

9-چگونگی توزیع “بن کتاب” و عدم همراهی سازمان ها و دستگاههای اجرایی مورد اعتراض بسیاری از نخبگان ،اساتید،معلمان و کارمندان قرار گرفت.

10-حضور مستمر و پرنشاط مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی در نمایشگاه بویژه در جلسات نقد و بررسی آثار مولفان و نویسندگان خوزستانی در حاشیه نمایشگاه و باعث دلگرمی اهل قلم و کتاب شده بود.

11-نقش کمرنگ رسانه های مکتوب و مجازی استانی در انعکاس و اطلاع رسانی پیرامون این رخداد مهم فرهنگی استان مشهود و مایه تاسف بود.انتظار می رفت گزارش های متعدد و متنوعی از سوی رسانه های استان در این زمینه منتشر گردد