تثبیت کانون ریز گردهای اهواز ؛ در سال های ۹۵ و ۹۶ با مهندس حجتی و دکتر بخشنده

احمد مطیعی : فرسایش خاک ناشی ازچند سال خشکسـالی، مدیریت و بهره برداری غلط از آب، مراتع و مزارع و اجـرای طرح های عمرانی مخرب خاک و پوشش گیاهی موجب فاجعه آفرینی چند ساله گرد و غبار خوزستان، علی الخصوص در بهمن ماه ۱۳۹۵ گردید گرد و غبار سنگین و چند روزه به مشکل اساسی و فوق بحرانی خوزستان و کشور تبدیل شد .

قطع چند روزه آّب و برق، تعطیلی کلیه فعالیت‌های اقتصادی، آلودگی ۶۶ برابری استاندارد هوا، توقف تولید و صدور روزانه ۷۰۰ هزار بشکه نفت، تعطیلی فرودگاه ها ، قحطی آب و نان، مراجعه چند هزار نفری مردم به بیمارستان ها بدلیل تنگی نفس ناشی از گرد و غبار، درخطر بودن سلامتی مردم، دانش آموزان و تعطیلی بی نظم مدارس و دانشگاه ها، خسارت به مزارع، باغها، دام ها و اموال و اثاث منازل، شرایطی بسیار آشفته و ناگوار پیش آورده و نارضایتی گسترش یافته و نسبت به عدم اقدامات دولت اعتراض ها افزایش یافته بود، بطوریکه مقام معظم رهبری جمله «حوادث خوزستان دل آدم را خراش می دهد و باید کاری کرد» را فرمودند مضمون جمله جناب رئیس جمهور مبنی بر اینکه «هر وقت خوزستان گرد و غبار می‌شود خواب از چشمانم می‌رود» را بیان کننده بحران خوزستان و دغدغه مسئولین می دانستند .

در این اوضاع و احوال، اعتراض های اجتماعی در خیابان‌های اطراف استانداری، مناطق عمومی صورت می‌گرفت، نشریات، سایت‌ها، کانال‌های مختلف رسانه‌ای استانی، کشوری و جهانی، به شدت اوضاع را آشفته جلوه می دادند و هر کدام به انگیزه خاص خود دولت و حکومت جمهوری اسلامی و مسئولین را مورد حمله قرار می دادند .تا قبل از تشدید شدن فاجعه ریزگردها و گسترش نارضایتی ها، بر سر مسئول مقابله با ریزگردها در هیأت دولت اختلاف نظر وجود داشت و اعتبارات اندکی در اختیار سازمان حفاظت محیط زیست قرار داده بودند، بقیه دستگاه ها باید اعتبارات مورد نیاز برای موضوع ریزگردها را از طریق مذاکره و توافق محیط زیست به دست می‌آوردند، لذا با اختلاف نظرهای شدیدی روبرو و عملاً کاری انجام نمی شد .

فضای ملتهب و نگران کننده اجتماعی و سیاسی ناشی از آلودگی هوای ماه های پایانی سال ۹۵ و اظهارنظرهای مختلف اعم از مخالفین نظام و دولت و اعلام نظرات مختلف غیرکارشناسی،کارشناسی، سیاسیون و مدیران غیر اجرایی و غیر متخصص، ولی علیرغم، مشکلات و مخالفت های کارشناسی و غیرکارشناسی و محدویت های مختلف، شروع اقدامی برای مقابله با این فاجعه ضروری بنظر می رسید .

در سه شنبه شب هجدهم بهمن ماه ۱۳۹۵ در شهرستان ماهشهر، جلسه بزرگی که با حضور چند تن از وزراء و مسئولین استانی و کارشناسان به ریاست مهندس جهانگیری معاون اول محترم رئیس جمهور برگزار شد ایشان رسماً وزارت جهاد کشاورزی را مسئول مقابله و تثبیت ریزگردها اعلام کردند و وزارت نیرو، استانداری خوزستان و سازمان برنامه‌ریزی را تاکید و موظف به همکاری کردند و با تشویق و ذکر روحیه جهادگری مهندس حجتی، از ایشان خواستند سریعاً کاری انجام دهند. در صبح روز چهارشنبه نوزدهم بهمن جناب مهندس خداکرم جلالی معاون محترم وزیر و رئیس سازمان جنگل ها با گلایه علیه اینجانب به وزیر محترم خواهان دستور وزیر به بازگشت بنده به اداره کل منابع طبیعی شدند که علیرغم مخالفت اینجانب، دستور وزیر صادر شد و جناب حجتی همزمان با انتصاب مجدد اینجانب به سمت مدیرکلی منابع طبیعی و آبخیزداری خوزستان با صدور احکام جداگانه ای اینجانب را بعنوان مسئول اجرا و توسعه بیولوژیکی کانون های ریزگرد خوزستان و جناب مهندس شمایلی را بعنوان مسئول تامین و انتقال آب به کانونهای ریز گرد و بعداً دکتر بخشنده را بعنوان هماهنگ کننده وزارتخانه در مقابله با این پدیده تعیین کرد .

اعلام آمادگی و حضور روزانه بسیاری از جهادگران جهاد سازندگی سابق، همکاران (بازنشستگان و شاغلین) اداره کل منابع طبیعی و سازمان جهادکشاورزی، دوستان پاسدار و بسیجیان و رزمندگان دوره دفاع مقدس، کارگنان و مدیران استان برای کمک َبه اداره کل منابع طبیعی، یادآور دوران اتحاد، همدلی و دلسوزی کلیه عوامل اجرایی دوران جنگ تحمیلی علی الخصوص روزهای پشتیبانی در حملات بود .
عدم (مطالعه، انجام آزمایشات خاکشناسی، نقشه برداری توپوگرافی، تعیین نحوه کاشت در عرصه های بیابانی و شوره زار و آماده سازی خاک برای تثبیت و استقرار بذور و نهالکاری) عدم تامین نهال، پیش بینی نکردن محل و تامین آب مطمئن و امکانات آبرسانی و نحوه کار (امانی یا پیمانی)، عدم فرصت توجیه جوامع محلی و بسترسازی اجتماعی از مشکلات و محدویتهای تخصصی و از همه مهمتر محدویت زمانی دو تا سه ماه بود .

حضور مستقیم چند روز از هفته، مهندس حجتی و دکتر بخشنده در خوزستان موجب تقویت روحیه همکاران و مسئولین استانی و بسیج مؤسسه جهاد نصر، اداره کل منابع طبیعی خوزستان، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع گردید کارگروه مقابله با ریزگردهای خوزستان منطقه فوق بحرانی کانون شماره ۴ واقع در جنوب شرق اهواز، به مساحت ۴۲ هزار هکتار را در اولویت کاری تشخیص داد .اداره کل منابع طبیعی خوزستان بر اساس بازدید و مصوبه کلیات طرح تهیه شده در کمیته فنی خود، و با استفاده از تجربه ساختاری اجرای طرح ۵۵۰ هزار هکتاری وتایید ضمنی وزیر محترم اقدام به تشکیل ستاد مقابله با ریزگردها در اداره کل نمود که مدیریت این ستاد به جناب دکتر رئیس زاده واگذار و به تعدادی از کارشناسان جوان وخوشفکر و انگیزه دار در این ستاد مسئولیت سپاری شد . از طرفی تعدادی از کارشناسان بازنشسته و متعهد و دارای تجربه مشابه، به ساماندهی و انتخاب محل و توجیه جوامع محلی ونظارت ، صرفاً بدون انتظار درعرصه ها مشغول خدمت شدند .

سطح کار مصوب یکساله بیولوژیکی را در اسفند ۱۳۹۵ هفت هزار هکتار اعلام و متعاقب آن هیات وزیران در بند ب مصوبه ابلاغی شماره ۲۰۶۵/ت۵۴۱۷۸ مورخ ۱۵/۰۱/۱۳۹۶ تثبیت کانون بحرانی در شرق اهواز در سطح ۴۲ هزار هکتار ظرف یکسال (تا اسفند ماه ۱۳۹۶) را تصویب نمود .

اعلام آمادگی بسیج و لشکر هفت ولی عصر خوزستان به فرماندهی برادر عزیز سردار شاهوار و همچنین تأکید مقام معظم رهبری، دولت و وزیر محترم بر استفاده و مشارکت بسیج، موجب تنظیم توافقنامه و تعیین سطوح کار با آن فرماندهی محترم گردید. ضمن اعزام و ساماندهی نیروهای بسیج دوازده استان کشور توسط فرماندهان محترم و با توافق تدریجی با پیمانکاران بومی وخوش سابقه آماده سازی اراضی کشت و کار را با بسیج سپاه پاسداران درآطراف آزاد راه خلیج فارس (جاده اهواز –سربندر) و پیمانکاران و معتمدین محل در جنوب اراضی کانون در کنار کانال کوت امیر و مرکز ۴۲ هزاری با پشتیبانی استانداری و موافقت سازمان آب و برق در تأمین آب از کانال کوت امیر که نقش بسزایی در موفقیت عملیات کاشت نهال ها داشت از اوایل اسفندماه شروع و اولین مزرعه با فشار و حضور مستقیم وزیر، با نهرکنی گریدر، آغاز و جناب وزیر بیل بدست آبیاری و پخش آب را شروع کرد که بعدها این مزرعه به نام باغ وزیر معروف شد و در ماه های بعد ادامه داشت .

تماس های دلسوزانه روزانه غیر حضوری همراه با داد و فریادها و تشرهای معمول وزیر محترم گزارش گیری و هدایت آرامبخش معاون وزیر (جناب بخشنده) و پشتیبانی و پیگیری همکاران معاونت برنامه ریزی و امور اقتصادی وزارتخانه، حمایتهای تخصصی و تأمین نهال توسط سازمان جنگل ها و مراتع از استان های گرمسیری، حمایت های استاندار محترم دکتر شریعتی، معاون محترم عمرانی استانداری مهندس هاشمی زاده و مدیریت بحران استانداری دکتر حاجی زاده و فرمانداری کارون سرکار خانم دکترخنفری و بخشداری غیزانیه آقای هاشمی و همکاران پر تلاش و خستگی ناپذیر اداره کل منابع طبیعی و ادارات منابع طبیعی شهرستان های اهواز وکارون و همچنین جوامع و معتمدین محلی، نشان از عزم و اراده ملی برای مقابله با ریزگردها بود .

مهندس حجتی و دکتر بخشنده و هیات همراه طی حضور چند روزه در هفته در اسفند ماه ۹۵، به بازدید و بررسی تامین و انتقال آب در کانونهای ریزگرد در خوزستان (شهرستان های باوی، اهواز، ماهشهر، امیدیه، هندیجان، شادگان) می پرداخته و امکان تامین و انتقال آب به عرصه کانون شماره ۴ را از رودخانه های کارون، جراحی، کوپال، بررسی و نهایتاً تامین و انتقال از کارون مدنظر قرارگرفت که بررسی امکان تامین و انتقال از کارون در منطقه ویس شهرستان باوی و یا جنوب کارون در نهر بحره سوژه های ما قبل نهایی بود که از نهر بحره نهایی شد .

برگزاری جلسات شبانه با عوامل اجرایی و پشتیبانی و با حضور مهندس چنگلوایی و بعضاً جناب دکتر شریعتی در مهمانسرای شهید منصوری جهاد کشاورزی انجام می گرفت که علاوه بر مباحث ریز کارشناسی، نظیر نحوه کاشت و شیوه آبیاری روند کار تأمین نهاده ها و نهال ها و میزان کاشت را نیز رصد و مدیران را نیز محاکمه میکرد بعد از بررسی نحوه تامین و انتقال آب با مذاکره با استاندار و جناب شمسایی مقرر شد تا مدت کمتر از سه ماه تامین آب از کانال کوت امیر آب و برق صورت گیرد از طرفی برای تامین آب بعد از سه ماه بصورت موقت با آماده سازی، لایروبی کانال های انتقال پرورش ماهی آزادگان و اورهال کردن موتورپمپ های آن از سهمیه مازاد بر نیاز آن طرح با احداث کانال رابط ، برداشت آب صورت گیرد تا امکان تامین آب مورد نیاز هور منصوره و شریفیه و نهالهای کاشته شده در پائیز۹۶ امکان پذیر گردد .

اقدامات موسسه جهاد نصر همزمان در آماده سازی، موتورپمپهای و لایروبی کانال اصلی و همچنین احداث کانال رابط پرورش ماهی آزادگان و احداث کانال ۴۴ کیلومتری با ظرفیت انتقال ۲۰ متر مکعب در ثانیه از اوایل فروردین ماه ۹۶ آغاز گردید طی ماه های بعد حضور مهندس حجتی و دکتر بخشنده نظارت بر انجام پروژه و پیشرفت کار و بررسی اقدامات مهندسی سازه ای و هماهنگی و هدایت با دستگاه های متولی موانع مسیر کار بود .

معارضت ها و مخالفت های بعضی از بهره برداران عرفی و مانع شدن بر احداث کانال و ادعای مالکیت های عرفی و قانونی اراضی و عدم فرصت و امکان بررسی صحت این ادعاها، انعکاس اعتراض بعضی از فرصت طلبان محلی در فضای مجازی و سایتها، عدم فرصت برای بسترسازی اجتماعی و جلب مشارکت مردم و همچنین عدم تجربه کشوری در تثبیت کانون های ریزگرد و مناطق شور که با فرسایس خاک و خشکسالی و مشکلات اجرایی همراه بود شرایطی بس نگران‌کننده به وجود آورده بود بطوریکه پیش بینی شکست و از بین رفتن نهال های کاشته شده از هر دهان و فیلمی منعکس می شد و متأسفانه بعضی ازمدیران مرکز نشین نظر به متوقف نمودن عملیات کاشت و احداث کانال بدلیل معارضات و مخالفت های فرصت طلبان میدادند .

بارندگی های ایام تعطیلات نوروز و لغزنده شدن طولانی اراضی بدلیل شور و قلیایی بودن فرصت کاشت را محدود کرد بطوریکه در ۵۰ روز کاری تا اواخر اردیبهشت ۹۶ سطح نهالکاری و پخش آب، به حدود ۵ هزار هکتار رسید (توسط بسیج سپاه پاسداران به حدود ۱۴۰۰ و توسط ۱۵پیمانکار به حدود ۳۵۰۰ هکتار) رسید .در بازدید مرداد ماه سال ۹۶ جناب حجتی پس از مشاهده رشد و موفقیت های اولیه نهال ها، چنان احساس شادمانی و شکرگویان و سپاس گذاری به درگاه خداوند از ایشان دیده شد بطوریکه موجب تعجب و شادمانی همکاران گردید و ایشان علل بروز این سپاسگذاری و شادمانی را انواع فشارهای روحی و روانی و آیه یأس خوانی دیگران بیان کردند و یکی از ناظرین زحمتکش پروژه (مهندس سید مرتضی حیاتی رکنی) مطلب یادگاری زیر را نوشت :

” امروز پس از ۴ ماه زحمت و تلاش دوستان عزیز و ناظرین محترم در عرصه ریزگردهای جنوب شرق اهواز و قریب ده بار بازدید مکرر وزیر سخت‌کوش و سخت‌گیر جهادکشاورزی، جناب آقای مهندس حجتی از پروژه شاهد لبخند رضایت بخش ایشان بودیم لبخندی که با گفتن احسنت، احسنت های پی در پی پس از مشاهده اولین نهال در عرصه بودیم، نهالی که ظرف مدت ۳ ماه خودش را به خوبی نشان داده بود و گویی اصلاً چنین انتظاری را نداشتند و گفتند چه کسی باور می کرد تنها در مدت چند ماه چنین نهال هایی در عرصه خشک و بیابانی که فاقد هرگونه علف و پوشش بوده اینچنین رشد کرده باشد و به پیمانکاران محلی با ذوق و شوق می گفت که شما تا سه سال دیگر در اینجا جنگل کم نظیری خواهید داشت . بلی من امروز دیدم که لبخند رضایت وزیر، خستگی چند ماهه تمامی دست اندرکاران، از مدیریت اداره کل تا ناظرین و همه خدمتگذاران را از تن به در آورد و به همگی توانی مضاعف بخشید”.

تا آن سال کاشت ۵ هزار هکتار طی ۵۰ روز کاری رکوردی کشوری محسوب می گردید که با تلاش جدیت همکاران شاغل و همه پیمانکاران و ناظرین وحمایت های مستقیم و غیرمستقیم این بزرگواران تحقق و در فصل کاشت سال۱۳۹۶ دوباره تکرار و افزایش یافت که در بخش دوم گزارش به آن اشاره خواهم کرد .

*** اهواز دیماه ۹۸