سرمقاله نویسی در روزنامه های محلی خوزستان ؛ دغدغه ای که وجود ندارد / حسن دهقانی

از میان مقالات، گزارش ها و اخبار مختلفی که در روزنامه ها به چاپ می رسد سرمقاله (Editorial) به عنوان مهمترین و مورد استفاده ترین نوع مقالات از جایگاه ویژه ای برخوردار است . سرمقاله می بایست قادر باشد که شناخت و دریافتی صحیح از وقایع و رویدادهای اجتماعی به افکارعمومی بدهد و در عین حال در مورد مسائل و موضوعات جامعه موضع گیری کند . سرمقاله، آینه افکارگردانندگان نشریه است افکاری که از روی بی غرضی در قالب سرمقاله می آیند.

جاي سرمقاله در بعضی روزنامه ها ستون اول از صفحه يك است و در برخی دیگر در صفحات وسط ( مثلاً ستون اول و دوم از صفحه دوم) و… دارد و اين ارتباط دارد به سليقه سردبير یا مدیر مسئول دارد ولي درهر شماره نباید جای آن عوض شود. گاه؛ عباراتی نظير يادداشت، يادداشت روز، سخن روز، نگاه روز و امثال آن به جای عنوان سرمقاله بکار می رود و گاهي سرمقاله با همين نام (سرمقاله) معلوم و مشخص مي شود. هدف سرمقاله استدلال و احتجاج درباره یک موضوع، رویداد، مساله و یا صرفاً ابراز عقیده و نظر درباره رویدادهای خاص است. (1)

“فیلیپ کاپار” در کتاب فن روزنامه نگاری خود چنین عنوان می کند” معمولاً نوشتن سرمقاله یا مقالات کوتاهی که به صورت انتقاد، طنز، پیام یا عنوان های دیگری از این قبیل در روزنامه ها چاپ می شود به عهده اشخاصی که فقط همین وظیفه را دارند یا این کار وظیفه اصلی آنها است، واگذار می شود اما در بیشتر موارد مدیر یا سردبیر سرمقاله می نویسد و یا در مواردی که سرمقاله اختصاص به مساله مهم روز داشته باشد مطلبی که باید در آن گنجانیده شود نخست بوسیله کارشناسان یا شورای سردبیری مورد بحث و اظهار نظر قرار می گیرد و بعد نوشته می شود.(2)

در تحلیلی که بر روی 16 روزنامه استان خوزستان که شامل (نورخوزستان، کارون، سرآغاز، وحدت، عصر کارون، شرتو، روزان، فرهنگ جنوب، توسعه جنوب، صبح کارون، نسیم خوزستان، چشم انداز روشن ، ندای رسا، اروند، آنزان و ایام) هستند، انجام داده ام، از میان این نشریات فقط پنج مورد آنها “سرمقاله” داشتند که دو مورد به قلم مدیر مسئول (نور خوزستان – عصر کارون ) ، یک مورد صاحب امتیاز (فرهنگ جنوب) ، یک مورد سردبیر (چشم انداز روشن ) و یک مورد هم نویسنده مطلب نامشخص بود (وحدت) .

حال این سوال مطرح می شود که با وجود این همه روزنامه در استان خوزستان و دهها هفته نامه چرا سرمقاله در آنها جایگاهی ندارد؟ در پاسخ به این سوال چند فرضیه می توان مطرح کرد: اول اینکه روزنامه ها سرمقاله نویس ندارند، دوم اینکه ماهیت و نقش سرمقاله برای دست اندارکاران نشریه مشخص نیست ، سوم آنکه موضوعاتی برای نوشتن سرمقاله وجود ندارد، چهارم آنکه مخاطب دنبال خواندن سرمقاله نیست،

پنجم آنکه هیچ قانونی وجود ندارد که مسئولان نشریات را مکلف کند که نشریه شان حتما باید سرمقاله داشته باشد و… . این درحالی است که سرمقاله بيانگر خط مشی و موضع گيری رسمی روزنامه يا مجله راجع به يک رويداد ( سياسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و…) می باشد و برای جهت دادن به افکارعمومی بوده و هدف دار می باشد. استان خوزستان به عنوان قطب اقتصادی کشور، با پیشینه تاریخی غنی و تنوع قومیت ها در آن، می تواند سوژه های فراوانی برای سرمقاله نویسان داشته باشد، که از جمله می توان به اصلاحات و تغييرات درحوزه های شهری، عدالت محوری ، مهرورزي، مسائل فرهنگي، مسائل اجتماعی، زنان وجوانان، مسائل اقتصادی،ارائه راهكار و پيشنهاد در موضوعات مختلف، ديني و مذهبي و ملي و ميهني اشاره کرد، امری که تاکنون مغفول مانده و امید است که در آینده این ضعف اساسی که گریبان نشریات استان را گرفته با همت دست اندرکاران از جمله اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خوزستان ، خانه مطبوعات دانشگاههای استان و مسئولان نشریات برطرف شود.

همچنین یادآوری می شوم در دو ماه گذشته حدود 10 نشریه در قالب روزنامه و هفته نامه به نشریات استان افزوده شد که در سرمقاله نخستین شماره سخن از رسالت روزنامه نگاری ، اطلاع رسانی شفاف، دانستن حق مخاطب است و … سخن به میان آمده در حالی که با نگاهی به گذشته و بررسی نشریات امروز می توان آینده این نشریات را از هم اکنون پیش بینی کرد . نشریاتی که صرفاٌ متولد می شود و هیچ حمایت و نظارتی بر رشد و نمو آنها صورت نمی گیرد. اینکه تکثر خوب است یا بد ؟ و جامعه باید چند صدایی باشد، موضوع این یادداشت نیست اما به روشنی می توان گفت : این راه که نشریات ما طی می کند به ترکستان است زیرا خودشان و ما می دانیم که تیراژ 500 تا دو هزارتایی آنها و کپی / پیست خبرهایی سوخته از خبرگزاری ها و پایگاههای خبری هیچکدام دغدغه یک روزنامه نگارحرفه ای محلی نیست . مخاطب هم دنبال چنین خبرهایی نیست زیرا قبل از انتشار روزنامه، خبرها را از طریق رسانه های دیگر دریافت کرده و نیاز اطلاعاتی خود را برطرف نموده است.

حسن دهقانی – مدرس دانشگاه

 

منابع:

1- مقاله های مطبوعاتی ، ارایه اندیشه های مکتوب، حسین قندی “ویژه نامه آموزشی” ش 1 (1373) ص 108

2- فن روزنامه نگاری، فیلیپ گایار، ترجمه فضا الله جلوه (تهران : سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی ، 1368 ص 25 )