قارچ‌ها زود می‌میرند ،‌ وقتی ما را می‌بینند! [۱]

دکتر لفته منصوری : پیش‌ازاین در یکی از جستارهای جامعه‌شناختی خود نوشته بودم که «خوزستان» هندسه‌ی پیچیده‌ای دارد. اصلاً جایی است پُر از دوگانه‌ها، مملو از این‌وآن، مشحون از دور و نزدیک، غریبه و آشنا، پُر و خالی، بالا و پایین، وعده‌های توخالی، امیدهای یاس آلود، آب و تشنگی، فقر و غنا و این نامعادله‌های چند مجهولی، هندسه‌ی خوزستان را ساخته است. اگر می‌خواهی بدانی خوزستان کجاست؟ دنبال آن در طول و عرض جغرافیا نگرد! خوزستان را در همین هندسه‌ی غامض و پیچیده و تودرتو پیدا می‌کنی!

در گزارش «دولت غایب، کشاورزی خودرو، کشور وارداتی» با همراهی تعدادی از دوستان متخصص کشاورزی و دام‌پروری و ارزیاب طرح‌های اقتصادی به روستای جلیعه ملاثانی رفتیم و من در سوگ مرگ یک کسب‌وکار کشاورزیِ خانگی مرثیه‌ای نوشتم. دوستان متخصص من، کارگاه تولید قارچ حاج عبدالرحمن اعصامی را از جنبه‌های فنی و اقتصادی بررسی کردند، توصیه نمودند، تجربه زیسته‌ی خود را ارائه دادند و آموزش دادند و من که مدت‌هاست از منظر جامعه‌شناسی توسعه‌ی روستایی دنبال یک *«گرامر اجتماعی تازه»* در این عرصه می‌گردم؛ روایتی در قالب عنوان و محتوای گزارش خود بیان کردم *که در عرصه‌ی امنیت غذایی مردم؛ دولت در جایی که باید باشد، نیست! و در جایی که نباید باشد، هست! درنتیجه کشاورزی خودرو می‌شود و کشور در دام واردات اسیر می‌گردد.*
ارزش‌های غذایی قارچ چیست؟ و در کجای منظومه‌ی غذایی مردم قرار دارد؟ و دولت کجاست؟ قارچ‌های خوراکی با میزان پروتئین ۲۵ تا ۳۰ درصد (برحسب وزن خشک) هم‌ردیف با حبوبات و بالاتر از سبزیجات و میوه‌ها قرار دارند. علاوه بر این، پروتئین موجود در قارچ بین ۷۰ تا ۸۰ درصد قابل‌جذب و هضم است. قارچ جایگزین مناسبی برای پروتئین حاصل از گوشت قرمز است و تمام اسیدهای آمینه ضروری را برای بدن تأمین می‌کند و از نظر وجود میزان املاح و ویتامین‌های گروه B، D و E بسیار قابل‌توجه است. املاح موجود در قارچ عبارت‌اند از کلسیم، فسفر، پتاسیم، مس و آهن. در قارچ‌های خوراکی نسبت پتاسیم به سدیم خیلی بالاست و این خصوصیت برای بیماران مبتلابه فشارخون بسیار مفید است.[۲]
مزایای پرورش قارچ زیاد هستند به مواردی اشاره می‌کنم: بهره‌گیری از ضایعات و پسماندهای کشاورزی (آلاینده‌های محیط‌زیست) به‌عنوان مواد اولیه تولید یک محصول مغذی و مفید و برگرداندن پسماند آن بعد از برداشت قارچ به‌عنوان یک کود آلی غنی و سالم غنی‌سازی اراضی کشاورزی (کمک به حفاظت از محیط‌زیست سالم). استفاده از واحد حجم به‌جای واحد سطح و کشت طبقاتی. تولید در تمام فصول. تعداد دوره کشت به دلیل کوتاه بودن دوره تولید (۹ تا ۱۰ دوره کشت در سال). اشتغال بیشتر در مقایسه با تولید دیگر محصولات کشاورزی و باغبانی. مصرف آب ناچیز در مقایسه با دیگر محصولات کشاورزی و باغبانی.
در ادامه این گزارش شما را دعوت می‌کنم به جدول پیوست نگاهی بیندازید تا هم به هندسه‌ی پیچیده خوزستان و هم به مفهوم دولت غایب برسید. طبق آخرین آمار رسمی وزارت جهاد کشاورزی؛ خوزستان بعد از استان‌های فارس، تهران، اصفهان، البرز، خراسان رضوی و قزوین با تولید سالیانه ۷۵۴۵ تن قارچ دکمه‌ای مقام هفتم را در کشور دارد؛ کل تولید قارچ کشور در سال ۱۴۰۰ برابر با ۱۵۰۰۳۸ تن می‌باشد؛ یعنی معادل ۵ درصد قارچ کشور در استان خوزستان تولید می‌شود. ستون سوم این جدول که میزان عملکرد استان‌های برتر و متوسط کشور را نشان می‌دهد، حکایتی از هندسه‌ی پیچیده استان خوزستان را بازگو می‌کند. میزان عملکرد تولید قارچ خوزستان ۲۱۴۲۷۷ کیلوگرم در هکتار است که از شش استان برتر، کشور بالاتر است و بالغ بر یک برابر و نیم متوسط تولید کشور است. درنتیجه در این شاخص خوزستان مقام اول است؛ و معنای این آمار و ارقام این است تولید قارچ در استان خوزستان مزیت نسبی نسبت به دیگر استان‌های کشور دارد؛ اما چرا ازنظر تناژ تولید مقام هفتم است را به دولت غایب حواله می‌کنم.
این روزها نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی برنامه هفتم توسعه کشور را سه شیفته بررسی می‌کنند. بگذارید یک جمله‌ی حکیمانه از قول آرتور لوئیس اهل سِنت لوسیا که در سال ۱۹۷۹ موفق به دریافت جایزه نوبل اقتصاد شد؛ او در سیلان حین کمک به برنامه توسعه، جمله‌ای مشهوری گفته است: «برنامه‌ای که می‌خواهید برای پنج سال طراحی کنید، بیست سال وقت می‌خواهد تا خودش را تهیه شود. من نیستم؛ خودتان تهیه کنید. در دنیا یک نمونه‌ی موفق برنامه‌ی جامع پیدا نمی‌کنید!»[۳]
در گزارش بعدی شما را هم‌سفر خود و دوستان کارشناسم به دزفول، بهشت کشاورزی مدرن، خواهم برد تا با هندسه‌ی پیچیده و تودرتوی خوزستان بیشتر آشنا شوید. یاحق!

پانوشت:
[۱] – عنوان گزارش برگرفته از شعر نو شاعر محمد مصطفایی.
[۲] – برگرفته از مقدمه گزارش شرکت کشاورزی جلگه دز (قارچ دزفول)
[۳] – لشکر بلوکی، مجتبی (۱۴۰۱)، استراتژی توسعه ایران؛ چرا ایران عقب ماند؟ چگونه پیشرفت کنیم؟ تهران: فرهنگ صبا، چاپ پنجم، ص ۵۴.