آسیب شناسی پدیده های مذموم جامعه ایرانی

امیر انواری : برخی پدیده ها وقتی وسیع و دامنگیر جامعه می شوند بسیار ذهن را به خود مشغول می کند. این دامنگیری وسیع بین آحاد یک جامعه برای هر دلسوز اهل فهمی مایه احساس خطر برای آینده آن جامعه است. و سوال هایی را موجب می گردد. این که دلیل دیدگاههای ناسیونالیستی با روایت خون بنیاد و نژادی در افکار ایرانیان به طور عام و نخبگان به طور خاص چه می تواند باشد؟ دلیل خودبرتربینی هموطنانمان و مادون شمردن دیگران چیست؟ دلیل خودشیفتگی ایرانیان، این بیماری جمعی چه می تواند باشد؟ مهمتر از همه این ها اینکه چرا جامعه ما در گذشته به سر می برد؟ اینکه جامعه ای به جای برنامه ریزی برای آینده در گذشته سیر کند و مدام شکوه گذشتگانش را چه درست و چه غلط یادآوری کند نشانه ای جز یک بیماری می تواند باشد؟اینکه در جاهای مختلف از رادیو و تلویزیون و فضای مجازی گرفته تا کتاب ها و سخنرانی ها و راه پیمایی ها و تظاهرات “دیگری” را مدام دشمن می دانیم و همیشه در حال دشمن تراشی (چه خیالی و چه واقعی ) باشیم، آیا نشانه جامعه سالم است؟
مواردی که ذکر شد پدیده هایی هستند که به وفور وبه راحتی در خلال زندگی روزمره قابل مشاهده است. پدیده هایی که هیچ نیازی به موشکافی و جستجوی پیچیده ندارند. باعث تاسف اینکه همه این موارد در بین نخبگان و اندیشه مندان ایرانی طرفدارانی و تئورسین هایی دارند که بعضا تاکنون در قید حیات هستند و کماکان در حال دفاع و تئوری پردازی مجدد هستند.این در حالیست که این تفکرات بعضا قرن هاست از دایره اندیشه های مورد قبول جهانی حذف شده اند و برخی در دایره جرم تلقی می گردند.

“عبدالرضا نواصری” نویسنده و پژوهشگری پرکار است که در حوزه هویت و نقد ناسیونالیسم مبتنی بر نژاد فعالیت می کند .از وی سه کتاب در این حوزه منتشر شده است که همگی در تعریف ناسیونالیسم نژادی و گفتمان های مرتبط با آن می باشند. بهار ۱۴۰۲ کتاب سوم ایشان با عنوان “آسیب شناسی ناسیونالیسم رومانتیک ایرانی” منتشر گردید. وی در این کتاب به مباحث بسیار مهمی چون گذشته گرایی، خودشیفتگی و دیگر ستیزی نزد ایرانیان و زبان محوری می پردازد و عوامل و دلایل آن را به خوبی مورد کاوش قرارمی دهد. این کتاب با وجود بار علمی و فلسفی و سیاسی بسیار بالایش ، نثر بسیار روان و گیرایی دارد که خواننده را تا پایان کتاب با خود همراه می کند.
نواصری در این کتاب ضمن ذکر ریشه های مشکلات فوق الذکر و منبع و مصدراین پدیده ها در جامعه ایرانی به تاریخ شکل گیری آنها پرداخته و جهت آسیب شناسی گریزی به اندیشه های نوین علوم انسانی می زند.
این کتاب علاوه بر نقد ناسیونالیسم نژادی حاوی اطلاعات و تعاریف و مفاهیم مهمی است که هر علاقه مند یادگیری در حوزه علوم انسانی را به خود جذب می کند.
نویسنده به فرق بین گذشته و تاریخ پرداخته و با تبیین تاریخ نگاری ایدئولوژیک ، بازسازی و تفسیر گذشته در آن را جهت مشروعیت بخشی به مرزبندی سیاسی در قالب ساختار دولت- ملت مورد نظر می داند. وی معتقد است که تاریخ نگاران ناسیونالیست با نگاه جانبدارانه به گذشته با پوشش های اساطیری تلاش دارند ملت ها را با گذشته مورد نظرشان پیوند داده ، ساختار دولت- ملت مدرن امری طبیعی و بدون گسست از تاریخ جلوه نماید. کتاب ضمن تبیین مفهوم ملت از منظر ناسیونالیسم نژادی که مفهومی تاریخی، ازلی و طبیعی دانسته می شود، با استناد به رواج تاریخ نگاری علمی ، روشن گرانه و انتقادی به نقد پرداخته است.
وجود دیدگاه های مختلف در باب خودشیفتگی و دیگرستیزی، کتاب را به منبع مهم و سهل الوصولی برای علاقه مندان به این مباحث تبدیل نموده است.دراین کتاب که به منابع فراوانی استناد شده است، توانسته مجموعه کامل و شفافی را در اختیار خوانندگان قرار دهد.
کتاب “آسیب شناسی ناسیونالیسم رومانتیک ایرانی” سومین اثر از سه گانه “عبدالرضا نواصری” است که توسط انتشارات گام نو به بازار کتاب عرضه گردیده است. این کتاب با توجه به استقبال خوب خوانندگان از آن ظرف کمتر از یک ماه به چاپ دوم رسیده است.