میراث فرهنگی و سنت های ماندگار ؛ گرگیعان – ۱

نعیم حمیدی: پایبندی به اصالت، فرهنگ و سنت‌ها، در زندگی امروزه نیازمند تلاش ،‌ برنامه ریزی و جایگاه ویژه است که باید همه بخش ها اعم از فعالان فرهنگی ، تشکل های مردم نهاد و دولتی ها دست به دست هم داده و سنت ها را پاس و از رشد بدعت ها بنام نوآوری جلوگیری کنند. در کنار همه بی مهری هایی که رشد صنعت و تکنولوژی در پیش گرفته آنچه رنگ و بوی خاصی دارد و هیچگاه فراموش شدنی نیست، میراث گرانبهای بجای مانده از نیاکان در قالب مناسبت های دینی و ملی است.

میراث فرهنگی ناملموس و یا به تعبیر عامه میراث معنوی، بنا به تعریف کنوانسیون پاسداشت میراث فرهنگی ناملموس، شامل رفتارها، نمادها و آئین‌هایی‌ست که یک اجتماع آن‌ها را بخشی از میراث فرهنگی خود می‌شناسد و در تار و پود فرهنگ عمومی او قرار دارد.

این میراث ،‌سنتی، معاصر و زنده و دربرگیرنده است، نماد و نماینده ارزش ها و هنجارها و در گروه‌های اجتماعی ریشه دارد. میراث فرهنگی ناملموس همچون گرگیعان ، عیدفطر ،‌ عید نوروز ، محرم ، اربعین ، ماه رمضان…عامل مهم و در عین حال ظریف و آسیب‌پذیری‌ در نگاهداشت گوناگونی و تفاوت های فرهنگی در مقابل روند رو به فزونی جهانی شدن است. درک میراث فرهنگی ناملموسِ اجتماعات متفاوت به گفتگوی میان‌فرهنگی یاری می‌رساند و احترام متقابل را به سایر روش های زندگی تشویق می‌کند.

اهمیت میراث فرهنگی ناملموس در ظاهر فرهنگی آن به خودی خود نیست بلکه در میزان آموزش ها ، نکته ها ، آداب ، دانش و مهارت‌هایی‌ ست که از طریق آن از یک نسل به نسل بعدی منتقل می‌شود که این موضوع در عید کودکانه گرگیعان نهفته و برجسته تر از سایر مناسبت هاست.

ارزش‌ اجتماعی و اقتصادی این انتقال دانش و مهارت مربوط به اقوام یا پاره فرهنگ ها در داخل جریان گروه‌های اجتماعی یک کشور است و برای کشورهای در حال‌توسعه همچنان‌ که برای کشورهای توسعه‌ یافته، به یک اندازه مهم است.

رونق و پویایی میراث نامملوسی همچون گرگیعان و عید فطر در آنست که بر اساس گروه‌های اجتماعی شکل گرفته و وابسته به کسانی‌ست که دانش آنها از سنت‌ها و مهارت‌ها و آئین‌ها به باقی افراد اجتماع، از نسلی به نسل دیگر و یا به سایر گروه‌های اجتماعی منتقل می‌شود.

میراث فرهنگی ناملموس تنها زمانی می‌تواند میراث باشد که این وصف از سوی جوامع، گروه‌های اجتماعی یا افرادی که آن میراث را می‌آفرینند، نگهداری می‌کنند و منتقل می‌کنند، درک و شناسایی شود زیرا بدون شناساییِ آنها هیچ‌کسِ دیگری نمی‌تواند برای شان تصمیم گیرد که یک نمود یا رفتار جزو میراث آنها باشد. لذا این تکلیف برعهده نخبگان ، فعالان فرهنگی و هنرمندان اهوازی است تا در راستای نگهداری ، ثبت و انتقال مواریثی مانند گرگیعان تلاش خود را مضاعف و در قالب تولید اثر همچون کتاب ، فیلم ، موسقی ، شعر و ادبیات فاخر به این مهم دست یازند.

امروز و در عصر گسترش فنآوری و همچنین تولد نسل جدید رسانه و شکل گیری شبکه های اجتماعی و درهم تنیدگی سنت و تجدد بسیاری از سنت ها و آداب دچار تغییر و تحول مثبت و یا به تعبیری به روز شده و پیوست های جدیدی خورده و در مقابل برخی نیز گرفتار بدعت ها و به ابتذال کشیده شده است .

تیراندازی در مناسبت ها اعم از عروسی و مراسم تدفین ، آتش سوزی و آسیب رسانی به اموال عمومی در مناسبت ملی چهارشنبه سوری نمونه های کوچکی از آسیب پذیری سنن و نمادهای میراث نامملوس می باشد که علیرغم هشدار و تلاش نویسندگان ،‌گویندگان و صداوسیما همچنان شاهد استمرار این مظاهر در مناسبت ها هستیم که تداوم آنها می تواند آداب مربوط برخی سنن در خطر انقراض قرار دهد.

برخلاف موارد فوق الاشاره ، گرگیعان از جمله سنن و مواریث فرهنگی است که نه دچار تقلیص و نه ابتذال گردیده و برعکس پیوست های مثبت اجتماعی خورده که می توان با مراقبت های بیشتر و حفظ قالب تاریخی در ظرف آن اقدامات فرهنگی موثری در راستای آموزش ، مشارکت و فرهنگ پذیری کودکان و نوجوانان را انجام داد. البته شاید دو عامل گرگیعان را از آسیب ها مصون نگه داشته که عبارتند از ؛ پیوند خوردن آن به یک مناسبت مذهبی (میلاد خجسته امام حسن مجتبی علیه السلام ) و تقارن با ماه مبارک رمضان و دیگری طلایه داری چهره های فرهنگی و فعالان اجتماعی صاحب فکر و ایده در جهت مدیریت و تحکیم و ترسیخ نمادها و برگزاری برنامه های آن می باشند.

نباید فراموش کرد که *”گرگیعان تنها عید کودکانه جهان است”* که در قالب نونهالان این خطه در شب ۱۵ رمضان و میلاد خجسته سبط اکبر رسول گرامی اسلام (ص) به شادی و هنرنمایی می پردازند

باید توجه داشت ما در هیچ نقطه ای از جهان یک عید تاریخی و سنتی برای کودکان جز گرگیعان نداریم . در سال ۱۹۲۵ برای اولین بار جشن جهانی کودک در ژنو برگزار و پس از سازمان ملل آنهم در راستای دفاع از حقوق کودکان روز ۲۰ نوامبر برابر با ۱۹ مهر را روزجهانی رفاه کودک نام گذاشت تا در قالب آن برنامه هایی برای کودکان برگزار شود.

البته در کشورهای مختلف چند فستیوال برگزار می شود اما هیچ کدام از آنها برگرفته از یک سنت یا مناسبت تاریخی نیست و بیشتر جشن های فراگیر عصر جدید هستند که بخشی از برنامه های خود را به کودکان اختصاص داده اند که از جمله آنها ،‌فستیوال هولی در هند (Holi) یا همان پرتاب بچه ، کارناوال زمستانی در کانادا ، فستیوال بادبادک ها در گواتمالا ،‌فستیوال ساکورا در ژاپن (sakura) و پرش از روی نوزادان – اسپانیا را می توان نام برد اما هیچ کدام از آنها مانند عید تاریخی گرگیعان از جهت ریشه و گستردگی و اختصاص به کودکان نیست .

ما می توانیم در محتوای برنامه های جشن گرگیعان سین های جدید و مثبتی را پیوست کنیم تا این عید ماهیت کودکانه تری در عصر جدید پیدا کند:

✔️برگزاری برنامه اطعام یا فستیوال شادی برای کودکان کار

✔️تجلیل از دانشمندان کوچک و تکریم کودکان مبتکر و مخترع

✔️ایجاد فرصت و فضای گسترده‌ تری برای هنرنمایی کودکان در قالب اجرای شعر ، موسیقی ، تئاتر و مداحی…..

✔️اجرای مسابقات فرهنگی و هنری ویژه کودکان

✔️سپردن نمادین مدیریت شهری برای یک روز به کودکان

✔️برآورده ساختن آرزوی کودکان سرطانی

✔️کمک به آزادی زندانی کودک در مراکز اصلاح و تربیت

اجرای نمایش های عروسکی و تئاتر خیابانی

البته در پایان تاکید می کنم مهمترین عامل ماندگاری و آسیب ناپذیری عید گرگیعان ، کودکانه ماندن آن است