ابر بحران فرو پاشی نظام سلامت روانی جامعه

منصور کاووسی :طبق مصوبه ی مجلس شورای اسلامی ، متولی و مسولیت تامین سلامت روانی جامعه بر عهده ی سازمان بهزیستی و سازمان نظام روان شناسی و مشاوره کشور با نظارت وزارت بهداشت و درمان می باشد ، دو سازمانی که یکی حاکمیتی است و دیگری صنفی تخصصی و اگر به آمارهای دو دهه ی گذشته نگاه کنیم، هر دو سازمان برای تامین سلامت روانی افراد جامعه گام های بلند و اساسی برداشته اند که یکی از خروجی های مثبت آن ، راه اندازی و تشکیل مراکز مشاوره و ارایه خدمات روان شناختی به افراد نیازمند دریافت کننده از دستاوردهای علم روان شناسی بوده و مهم تر برای نهادینه کردن و گسترش فرهنگ مشاوره می باشد و با توجه به روند زندگی صنعتی و چالش های ملی و بین المللی بهره گیری از دستاوردهای علم روان شناسی و مشاوره در حال افزایش صعودی است و مراکز در قالب سازمان های مردم نهاد وغیر انتفاعی تسهیل گران قابل اتکا و اعتمادی برای مردم و دولت ها می باشند.

مراکز مشاوره و کلینیک های ارایه خدمات روان شناختی کانون های علمی – تخصصی قابل اعتماد در جامعه جهت تسهیل گیری امر مشاوره می باشند و در راستای رسالت خویش در مراحل سه گانه ی پیشگیری،درمان و حمایت بر مبنای نوع پروانه ی دریافتی از سازمان متولی ، فعالیت دارند.ارایه خدمات روان شناختی توسط روان شناسان و مشاوران اکثرا بصورت تیمی و تخصصی در حوزه های مختلف روان شناسی انجام می گیرد ، به عبارتی هر روان شناس یا مشاور بر مبنای رشته تحصیلی ، پروانه ی اشتغال ، تجربه و تخصص در یکی از حوزه های مختلف روان شناسی بر مبنای نیاز مراجعین فعالیت می نماید .طبق برآورد اولیه ، یکهزار مرکز و شش هزار روان شناس و مشاور پروانه دار از سازمان نظام روان شناسی و در هر استان هم بین یکصد تا دویست پروانه ی مرکز مشاوره و خدمات روان شناختی از طریق سازمان بهزیستی صادر گردیده است که باید مراکز پروانه دار مشترک از دو ویا چند سازمان مثل نظام روان شناسی ، قوه قضاییه ، وزارت ورزش و جوانان و….. را هم اضافه کرد.با توجه به تعداد مراکز فعال هر استان جمعیت قابل توجهی از جامعه ی روان شناسان و مشاوران به صورت تمام وقت و یا پاره وقت فعالیت دارند که هر مرکز بین ۵ تا ۱۲ نفر از این قشر متخصص را پوشش داده و مردم نیازمند دریافت خدمات روان شناختی و مشاوره از وجود این مراکز و پرسنل آنان بهره می بردند.

همه نیک می دانیم در هنگام سختی ها ، بلایا و حوادث سطح استرس ها و فشارهای روانی ناشی از پیامدهای اینگونه بلایا گسترش یافته و حضور سفیران سلامت روانی می تواند تنش زدایی نموده و از بروز آسیب های اجتماعی در سطح وسیع جلوگیری کرده و وضعیت را از حالت اضطراری و بحرانی به حالت عادی و نرمال سوق دهد ، بی توجهی به این مهم می تواند آثار زیانباری بر جامعه ایجاد نماید که نه تنها با هیچ خدماتی نتوان آن را جبران نمود ، بلکه یک ابر بحران انسانی هم به دغدغه های جامعه اضافه نماید.جامعه ی روان شناسان و مشاوران در حوادث و بحران های قبلی ( سیل ، زلزله و…..) نشان داده اند که بدون کمترین چشمداشتی پیشاهنگ و پیشگام در مسیر تامین سلامت روانی افراد جامعه در شرایط و وضعیت های مختلف می باشند.

بر اثر شیوع و گسترش بیماری کوید۱۹ ( کرونا ویروس) به شکل یک ایپدمی فراگیر و گسترده به دلیل ایجاد ترس ، هراس ، اضطراب ، استرس و تنش های ناشی از پیامدهای مرگ بار این بیماری نیاز جامعه به دریافت خدمات روان شناختی و مشاوره بسیار بالا می باشد ، به خصوص خانواده های که عضوی یا اعضایی از دست داده و بعد از شیوع همه گیر این ویروس قادر نیستند طبق آداب ، سنن و رسومات منطقه ای و مراحل ۵ گانه روان شناسی سوگ، عزاداری نموده و روند عادی مراسمات را طی نمایند و………

دیگر سو، در شرایط عادی و قبل از گسترش و جهانگیر شدن این ویروس و پیامدهای آن طبق اظهارات متولیان و مسئولین بین ۲۰ تا ۲۵ درصد جامعه ی ایرانیان دارای علایم افسردگی یا حداقل یک نشان از نشانگان اختلالات روانی می باشند یعنی عددی حدود ۲۰ میلیون از کل جمعیت فعال کشور( البته این آمار رسمی و دولتی است ) .از طرف دیگر گسترش و تداوم روند صعودی این بیماری ، بسیاری از مشاغل و حرف را به تعطیلی ، ورشکستگی و نابودی نسبی تا مطلق کشانید که حتی تواناترین صاحبان حرف و مشاغل هم به حالت درماندگی رسیده و قادر به ادامه فعالیت نمی باشند.

مراکز مشاوره و کلینیک های روان شناسی از جمله مشاغلی هستند که بالغ بر ۹۰ درصد دریافت کنندگان خدمات آنان ، به صورت چندین جلسه حضوری و چهره به چهره انفرادی و در صورت لزوم زوج و یا خانوادگی است، با شروع ، شیوع و گسترش این ویروس و بیماری ، بخش اعظم مراکز مشاوره روان شناسی به دلیل عدم مراجع به حالت نیمه تعطیل و نیمه فعال درآمده ( بعضی از مراکز تعطیل یا در شرف تعطیل شدن ) و به دلیل طولانی شدن دوران این بیماری قادر به ادامه ی مسیر خدمات رسانی نمی باشند زیرا در تامین هزینه های مرکز ( مصرفی برق ، آب ، کرایه ، مالیات و…..) و حقوق پرسنل و همکاران با مشکلات عدیده ی مالی مواجه گشته و در شرایط رکود ، تورم و اوضاع نابسامان اقتصادی اصرار بر ادامه ی فعالیت را نوعی انتحار شغلی می دانند.

با توجه به تشریح وضعیت کنونی به صورت اجمالی ، به نظر می رسد اگر سازمان ها و نهادهای متولی بخصوص هیات دولت و قوه ی مجریه ( وزارت خانه های مرتبط ، سازمان برنامه و بودجه ، استانداری ها ، ادارات کل و……) و قوه مقننه ( مجلس) وارد عمل نشده و از طریق اختصاص ردیف های بودجه ای در قالب وام های بلند مدت ، بلاعوض ، کمک های موردی ، وجوه اداره شده ، بیمه های پوششی ، اختصاص سرانه و یارانه و……. یاری گر مراکز مشاوره و خدمات روان شناختی باشند به زودی نظام سلامت جامعه با چالش های غیرقابل جبرانی مواجه شده و ابربحرانی بزرگ در خلا تعطیلی و ورشکستگی این مراکز علمی و تخصصی در سطح جامعه ایجاد شود.

****دانش آموخته دکتری تخصصی مدیریت بحرانTعضو سازمان نظام روان شناسی و مشاوره کشور و عضو کانون روان شناسان و مشاوران بهزیستی استان خوزستان)