تعامل مجلس و دولت، راهگشای راهبری کشور

گذشت شش ماه از عمر مشترک مجلس دهم و دولت دوازدهم نشان می دهد، این دو قوه در کنارعمل به وظایف قانونی خود، تعاملی سازنده در عرصه راهبری کشور داشته اند. تعاملی که در هجمه منافع سیاسی و جناحی تلاش کرده است حافظ منافع ملی باشد. قانون نویسی از سوی قوه مقننه و اجرای آن قانون به وسیله قوه مجریه؛ در سایه تفاوت عقیده و سلیقه قانون نویسان و مجریان می تواند تعامل این دو نهاد را دچار چالش کند.هرچند وظایف تعریف شده در قانون اساسی و اصل تفکیک قوا در جمهوری اسلامی این چالش ها را مدیریت می کند اما تعامل سازنده و همکاری مثبت تضمین کننده منافع هر دو نهاد و منافع ملی کشور است.

طی یکسال گذشته برآیند تعاملات مجلس و دولت دستکم از زمان آغاز به کار دولت دوازدهم حکایت از همدلی دو قوه برای پیشبرد اهداف کشور دارد. گرچه برپایه وظیفه و مسوولیت تعیین شده برای مجلس از سوی قانون اساسی، نظارت بر عملکرد دولت به ویژه وزرا افزایش محسوسی داشته اما این نظارت نه از جهت مانع تراشی در مسیر برنامه های دولت که در راستای عمل به مسوولیت و بهبود شرایط انجام شده است.در مجموع می توان سه برهه مشخص، طی شش ماه گذشته را به عنوان نقاط عطف همکاری و تعامل دولت و مجلس مشخص کرد. رای اعتماد به وزرای پیشنهادی دولت، همراهی با دستگاه اجرایی در حوزه تصویب و اجرای برجام به ویژه در دوران ریاست جمهوری «دونالد ترامپ» و در نهایت بررسی و تصویب لایحه بودجه سال ۹۷ برهه هایی است که تعامل مثبت مجلس با دولت بیش از پیش بوده است.

**رای اعتماد نخستین گام تعامل دولت و مجلس

۲۴ مرداد ماه سال جاری، روحانی به همراه ۱۷ نفر از وزرای پیشنهادی خود، به بهارستان رفت تا نخستین گام شکل گیری دولت دوازدهم و اولین مرحله تعامل مجلس با دولت برداشته و انجام شود. روزهای پیش از اعتماد و همزمان با مشخص شدن چهره های پیشنهادی وزارت، در سطح رسانه ای گمانه زنی ، تحلیل ها و حتی فشارها به مجلس درباره اعتماد یا عدم اعتماد به فهرست پیشنهادی شدت یافت.
بسیاری از جریان های سیاسی و نهادهای اجتماعی برپایه میزان نزدیکی کابینه معرفی شده از سوی دولت به طیف سیاسی خود، تلاش کردند رای و نظر نمایندگان را درباره وزرای پیشنهادی تغییر دهند.
مجلس دهم گرچه در تجربه رای اعتماد به کابینه یازدهم نشان داده بود، در بیشینه همکاری و همراهی با رییس جمهوری مصمم است اما این اطمینان مانع بررسی اهداف و برنامه های وزرای پیشنهادی در کمیسیون های تخصصی مجلس نشد.

مجموع کارشناسی های نمایندگان مجلس درباره کارنامه و اهداف وزرای پیشنهادی تحت تاثیر هیاهوی رسانه ای و سیاسی قرار نگرفت و با رای اعتماد به ۱۶ وزیر از ۱۷ نفر پیشنهادی بهارستان نشان داد، تعامل سازنده با پاستور اصلی است که نباید درگیر حاشیه های سیاسی و رسانه ای قرار گیرد. رای اعتماد بالای نمایندگان به وزرا، انتقاداتی را در پی داشت، هر دو جریان موافق و منتقد دولت، رای نمایندگان به وزرای کابینه را به چالش کشیدند، یک طیف سیاسی مجلس را به کم کاری و طیف دیگر به تندروی متهم کرد. در همجمه انتقادات اما بهارستانِ اعتدال گرا، وزرایی با مشی معتدل را روانه بهارستان کرد.

**یکصدایی دولت و مجلس در برابر زیاده خواهی های ترامپ

سند برجام و توافق هسته ای ایران و کشورهای ۱+۵ به عنوان مهمترین دستاورد دولت یازدهم برای تصویب، تایید و اجرا نیازمند همکاری و همراهی مجلس بود.مجلس نهم گرچه همسویی سیاسی چندانی با دولت یازدهم نداشت اما تلاش معتدلین در این مجلس توانست برجام را از سد مخالفان عبور دهد. پابرجایی این توافق با روی کار آمدن مجلسی همسو با دولت در اسفندماه سال ۹۴، تضمین شد اما اوج همکاری قوه مقننه با قوه مجریه برای حراست از دستاوردهای برجام در دوره ریاست جمهوری «دونالد ترامپ» بوده و هست. رییس جمهوری تازه آمریکا ازهمان ابتدا با انتقادات تندی برجام را مورد حمله قرار داد و خود به تهدیدی علیه توافق بین المللی برجام تبدیل شد.

حراست از این سند دربرابر زیاده خواهی های آمریکا تعامل ویژه همه قوا به ویژه قوه مقننه را می طلبید و مجلس طی یک سال روی کار آمدن ترامپ به منظور حفظ دستاوردهای این سند با دولت همراه بوده و یکی از مهمترین دلایل ناکامی کاخ سفید و حامیان منطقه ای، شنیده شدن صدای واحد در ایران است. در برهه کنونی که تاجر آمریکایی هر روز برای زیرپا گذاشتن توافق دولت خود با ایران در پی بهانه ای تازه است و دولت برای پاسخگویی با این بهانه جویی ها به همراهی مجلس نیازمند.از دیگر سو هر دو قوه در این مسیر با چالش های های داخلی هم روبرو هستند. برخی جریان های سیاسی تندور در داخل کشور همچنان برجام را تهدید منافع ملی می دانند و برای رفع این تهدید حتی با آمریکا هم گاهی همصدا می شوند. عبور از هجمه های این گروه ها و اطمینان به دولت، آزمون مجلس دهم طی یکسال گذشته بوده است که به نظر می رسد با پابرجایی توافق برجام از آن سربلند بیرون آمده است.

**لایحه بودجه آزمونی برای تعامل افزایی

لایحه بودجه سال ۹۷ تازه ترین عرصه تعامل دولت و مجلس برای اداره امور جاری کشور است. همزمان با ارائه این لایحه در آذرماه و حاشیه های به وجود آمده پس از آن دشواری این تعامل بیش از پیش به نظر می رسد.مجلس برای جلب نظر اقشار نهادها و سازمان های بودجه گیر و دستگاه اجرایی از یک سو وجامعه درگیر با دغدغه های معیشتی از سوی دیگر، با معادله پیچیده ای روبروست.جلسات کمیسیون های مشترک مجلس و دولت برای حل این معادله می تواند راهگشا باشد. افزایش قیمت حامل های انرژی و یارانه ها دو گردنه مهم در مسیر تصویب بودجه سال آینده در مجلس است که هم رییس جمهوری و هم رییس مجلس بر تعامل سازنده در این زمینه تاکید کرده اند.دولت بر مبنای برخی اصول و سیاستگذاری های اقتصادی تمایل به افزایش نرخ حامل های انرژی دارد در حالی که مجلس این افزایش را به نفع جامعه نمی داند. رسیدن به نقطه مشترک در این زمینه می تواند گام دیگری در مسیر تعامل مثبت و سازنده دولت و مجلس باشد.