اجحاف به فرهنگ در لایحه برنامه ششم توسعه / برای فرهنگ فقط 400 کلمه هزینه شد

نویسندگان برنامه ششم توسعه تمام فرهنگ را در 800 کلمه خلاصه کرده‌اند. گریزهای بخشِ فرهنگ در این لایحه به قدری محدود، ناقص و کلی‌ست که بیشتر به‌نظر می‌رسد لایحه به ناخنکی به بخش فرهنگ بسنده کرده و قرار نیست هیچ کارکرد روشنی از مواد قانونی آن به دست بیاید. برنامه ششم توسعه چندی پیش و ظاهرا بعد از رفع نواقصی که در پیش‌نویس سال گذشته در این لایحه دیده شد؛ بار دیگر از سوی دولت به مجلس فرستاده شد. این امر در شرایطی بود که بسیاری از کارشناسان اعتقاد داشتند؛ لایحه مذکور چه در شاکله‌ یا انسجام کلی و چه مشخصا در بخش‌های مرتبط با حوزه فرهنگ همچنان اشکالات جدی و روشنی به خود می‌بیند. ازجمله این اشکالات می‌توان به دوباره کلی‌گویی‌های صرف در دو ماده 23 و 24 که به نوعی بخش فرهنگ را شامل می‌شود؛ اشاره کرد.

جمع‌بندی‌های بسیار کلی آن هم تنها و تنها در قالب دو ماده از بین 35 ماده اصل لایحه و با 400 کلمه‌ بخش فرهنگ لایحه توسعه ششم توسعه را یکی از گنگ‌ترین بخش‌های سند چشم‌انداز معرفی می‌کند که هیچ چشم‌اندازی از آنچه برای 5 سال آینده پیش‌بینی شده؛ ارائه نمی‌دهد. البته به‌صورت خیلی محدود در بندهایی از مواد 4، 14، 17 و 30 نیز سعی شده تا گریزی به مباحث مرتبط با فرهنگ ازجمله حوزه اقتصاد فرهنگ زده شود اما این گریزها به قدری محدود، ناقص و کلی‌ست که بیشتر به نظر می‌رسد بخش فرهنگ تنها ناخنکی به اقتصاد، بودجه و توسعه داشته و هیچ کارکرد روشنی از این مواد به دست نمی‌آید.

یا به عبارت بهتر با نگارش فعلی این مواد هیچ تضمین اجرایی برای آن‌ها وجود ندارد چراکه سازو‌کار اجرایی برای تحقق آن‌ها در بین سطور لایحه دیده نشده است. لازم به یادآوری است که دو ماده اخیر تنها حوزه فرهنگ را شامل نمی‌شود بلکه توسعه در بخش میراث‌فرهنگی و گردشگری نیز در همین دو بند گنجانده شده است و با وجود اهمیت این دو موضوع هنوز لایحه بیش از 200 کلمه مبهم و گنگ؛ سوغات دیگری برای حوزه فرهنگ ندارد. برای درک بهتر موضوع نگاهی به اصل آنچه در لایحه برنامه ششم توسعه برای پرداختن به فرهنگ آمده؛ بد نیست:

ماده 23- به منظور تعالی و مقاوم‌سازی فرهنگی و بسترسازی فرهنگی و دستیابی به آرمان‌های سند چشم‌انداز مبنی بر تحقق توسعه متناسب با مقتضیات فرهنگی و متکی به حفظ و ارتقای ارزش‌های اسلامی، ملی و انقلابی، آزادی‌های مشروع و مردم‌سالاری دینی، اصول و فضائل اخلاقی، کرامت و حقوق انسانی، هویت و انسجام ملی و همچنین حمایت از تولیدات و محصولات فرهنگی، مذهبی و هنری فاخر، صنایع دستی و میراث فرهنگی ناملموس و تقویت ظرفیت آن در تعاملات بین‌المللی و نیز ارتقاء جایگاه و منزلت اصحاب فرهنگ و نخبگان و پیشکسوتان فرهنگ و هنر کشور، اقدامات زیر در طول سال‌های برنامه ششم توسعه انجام می‌شود.

وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مکلف است نسبت به تسهیل فرایندهای صدور مجوز و بازنگری و کاهش ضوابط و مقررات محدودکننده تولید و نشر آثار فرهنگی و هنری اقدام نماید. قوه قضائیه و نیروی انتظامی مکلفند امنیت لازم را برای تولید و نشر آثار و اجرای برنامه‌های فرهنگی و هنری دارای مجوز فراهم نمایند و نسبت به جبران خسارت وارده ناشی از ممانعت، تحریک و یا اخلال در تولید و نشر این آثار اقدم کنند. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان صداوسیما و سایر دستگاه‌های ذیربط مکلفند فهرست صدور مجوزها و تصدی‌های فرهنگی و هنری قابل واگذاری به بخش خصوصی و تعاونی و سازمان‌های مردم نهاد را که تا پایان سال اول تعیین می‌شود در طول سال‌های برنامه ششم توسعه واگذار کنند.

آئین‌نامه این بند شامل شیوه تعیین فهرست مذکور و نحوه واگذاری و فروش با پیشنهاد سازمان و همکاری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان صداوسیما به تصویب هیأت وزیران می‌رسد. سهم و نحوه پرداخت حق پخش تلویزیونی مسابقات ورزشی، طبق آئین‌نامه‌ای که توسط سازمان وزارت ورزش و جوانان تهیه و تا پایان سال اول برنامه به تصویب هیأت وزیران می‌رسد؛ تعیین می‌شود.

ماده 24- با توجه به اهمیت و ضرورت مرمت بناهای تاریخی و فرهنگی و احیا بافت‌های ارزشمند کشور اقدامات ذیل صورت می پذیرد: سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی مجاز است در چارچوب ضوابط و برنامه‌ای که به تصویب شورای عالی آن سازمان می‌رسد اماکن تاریخی (به استثناء نفایس ملی) در اختیار خود را به شهرداری‌ها و بخش خصوصی و تعاونی و صندوق احیا و بهره‌برداری از بناها و اماکن تاریخی و فرهنگی برای بهره‌برداری واگذار نماید.

واگذارشوندگان موظفند نسبت به مرمت حفاظت و بهره‌برداری از اماکن مربوطه تحت نظارت سازمان میراث گردشگری و صنایع دستی اقدام نماید. تمامی دستگاه‌های اجرایی موظفند در چارچوب ضوابط و استانداردهای اخلاقی سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نسبت به مرمت و احیا آثار فرهنگی و تاریخی در اختیار اعم از منقول و غیرمنقول با رعایت قوانین و مقررات مربوطه اقدام نمایند. سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری موظف است به منظور حفظ و صیانت از میراث فرهنگی اقدامات لازم را با همکاری و هماهنگی سایر دستگاه‌های اجرایی ذیربط به منظور شناسایی، مستندسازی، حفاظت و مرمت و معرفی میراث فرهنگی (اعم از ملموس و ناملموس) میراث طبیعی، ایجاد شهرهای جهانی صنایع دستی و احیا هنرهای سنتی در حال زوال در حوزه فرهنگ و تمدن ایرانی و ثبت در فهرست میراث جهانی را به عمل آورد.

لایحه برنامه ششم توسعه از انسجام لازم برخوردار نیست و در بسیاری از بخش‌ها ازجمله بخش فرهنگ به لحاظ کمی به گونه‌ای نگارش شده که نمی‌توان تکلیف برنامه را روشن یا بندهای مورد نیاز را به لایحه اضافه کرد عدم شفاف بودن اقدامات موردنیاز و اهداف در این سطور محدود حتی صدای مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی را نیز درآورد و این مرکز هفته گذشته (26 مردادماه) در گزارشی به بررسی ماده ۲۳ لایحه برنامه ششم توسعه پرداخت و اشکالات این ماده را مطرح و پیشنهاداتی را نیز ارائه کرد.