طبیب اهل‌بیت (ع)

مناسک شیعی، عینی‌ترین، ملموس‌ترین و پر اهتمام ترین وجه جامعه‌ی شیعی است. از طریق این مناسک است که وجوه تمایز بخش و مختص جامعه شیعی، به‌طور عینی به ظهور و بروز گذاشته می‌شود. هرچند مناسک شیعی دربردارنده‌ی عزاداری‌ها، جشن‌ها، اعیاد و نذر و نذورات شیعیان است، اما به نظر می‌رسد که این حوزه بیشتر با عزاداری‌ها پیوند خورده و در این زمینه نیز عزاداری‌های پیرامون واقعه‌ی عاشورا پررنگ‌تر و بیشتر غلبه دارد.درک و ارزشیابی مناسک و مراسم مذهبی با معیارهای بیرون از حوزه‌ی تفکرات دینی و بیگانه با اعتقادات مردم دشوار می‌نماید و درنتیجه فلسفه‌ی مناسک را باید در فرهنگ دینی و نظام اعتقادی جامعه‌ی شیعی جستجو کرد.

از سوی دیگر «پدیده‌ی آیین‌ها و مجالس سوگواری به‌رغم کارکرد دینی خود، بیش و پیش از هر چیز پدیده‌ای اجتماعی است. بدین معنا که تأسیس، تکوین، تغییرات و تحولات آن‌ها کاملاً به‌تناسب اوضاع اجتماعی دوران‌های مختلف بوده است. عزاداری شیعیان ازجمله آیین‌های دین‌داران است که گرچه تأسیس آن با امامان شیعه بوده است، اما در مسیر تکوین و حیات خود به عنصری از فرهنگ و دین‌داری عامه تبدیل‌شده است. چنین است که در مقاطع تاریخی مختلف و به‌تبع متغیرهای فرهنگی، اجتماعی، سیاسی صورت‌های نوینی را پذیرا شده است، بدین ترتیب هر چیزی که ما به این عنوان می‌شناسیم محصول ابداع و ابتکار مردم بوده است؛ از تأسیس تکیه و حسینیه تا ابداع قمه‌زنی و سینه‌زنی و زنجیرزنی و کُتل و علم و بیرق و نعش گردانی و تعزیه، همه و همه آیین‌های ساخته مردم است و عموماً هم مردمان غیر معاصر امامان شیعه. صورت‌های حاصل و ابتکار دین‌داران و در پاسخ به خلأها و نیازهایی که برای تکمیل و بسط دین‌داری خود حس می‌کرده‌اند. نتیجه آن‌که امروز با طیف متنوعی از آداب‌ورسوم و آیین‌های مختلف ذیل این پدیده مواجهیم که جملگی به ابتکار دین‌داران پدید آمده است. بی‌آنکه از سوی دین تشریع مستقیمی در این زمینه شده باشد.[۱]»

آستانه‌ی «العلویه الطاهره الشریفه بنت الحسن المجتبی علیهما السلام» در ۳۰ کیلومتری کربلا در شهر حله ی استان بابل قرار دارد. مزار حضرت شریفه فرزند امام حسن مجتبی علیه‌السلام که به طبیبِ اهل‌بیت علیهم‌السلام شهرت دارد، توسط حاجتمندان از سراسر جهان احاطه‌شده است. نذرهای گوناگون همراه با آرزوهایی برای داشتن یک زندگی عادی و استاندارد به‌پای ضریح این بانوی اسلام ضجه زده می‌شود. هنگام ورود به آستانه، دیوارها و نرده‌ها را مملو از پلاکارد تشکر از علویه شریفه می‌بینی. افرادی که نذرونیاز داشتند و پس از برآورده شدن خواسته‌شان، پلاکارد تشکری نوشته و بر روی نرده و دیوار آستانه آویختند، زیاد دیده می‌شود. من این شیوه‌ی قدردانی را در هیچ امامزاده‌ای در ایران و عراق ندیدم. معلولان جسمی را که به ضریح بستند و نجوای پرسوز فقیران و بیماران، دادخواهان از ظلم و بی‌عدالتی، بدهکاران از قرض گرفته تا زنان نازا و هزاران درد و رنج دیگر شیعیان از سراسر جهان به زبان‌های مختلف واگویه می‌شود. یک‌لحظه در این فکر فرورفتم که این‌همه درد و رنجی که پیرامون این ضریح مطهر گفته می‌شود، جز این است که ساخته‌وپرداخته‌ی حکومت‌هایی است که بر سر ما مسلمانان حکمرانی می‌کنند؟! مگر این‌همه بدبختی زاییده‌ی انتخاب‌های استراتژیک خودمان نیست؟! امروز جهان اسلام وارث تمامی مصیبت‌های تاریخ در این جغرافیا شده است! اما ما راه نذر را بر تغییر وضع موجود خودمان برگزیده‌ایم! انگار دستگاه ایدئولوژیک ما با سوخت آیه‌های قرآن به جلو حرکت نمی‌کند! گویی«إِنَّ اللَّهَ لا یُغَیِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّى یُغَیِّرُوا مَا بِأَنفُسِهِمْ» را در ساختن امروز و فردای خودمان، خانواده‌هایمان، شهرها، کشورهایمان و جهانمان دخلی ندارد. آیا این همان ایدئولوژی ناب و قرآنی نیست که جد علویه شریفه، پدر، عمو و خاندان آن‌ها که عالم‌ترین، نجیب‌ترین، پاک‌ترین و معصوم‌ترین خلق خدا هستند برای تحقق آن و ایجاد بهشت موعود روی این زمین به شهادت رسیدند؟!

اهواز – لفته منصوری

پانویس:
[۱] – مظاهری، محسن حسام (۱۳۸۷)، رسانه شیعه؛ جامعه‌شناسی آیین‌های سوگواری و هیئت‌های مذهبی در ایران، تهران: شرکت چاپ و نشر بین‌الملل، ص ۵۲۱٫