نجف دریابندری بی تکرار!

دکتر لفته منصوری : درگذشت نجف دریابندری مترجم، نویسنده و منتقد صاحب سبک خوزستانی در مکتب جنوب، یکی از رویدادهای مهم این هفته در عرصه‌ی فرهنگی و هنری کشور محسوب می‌شود.نجف دریابندری به دانشگاه نرفت و دیپلم هم نگرفت! اما «نگار من که به مکتب نرفت و خط ننوشت/ به غمزه مسئله‌آموز صد مدرس شد.»آثار دریابندری صرفاً بازتاب «اندیشه» ها و «خوانده» های او نیست؛ بلکه برخاسته از «تجربه زیسته» ی او در سرزمین آب و سراب؛ سرزمین نفت و فقر؛ سرزمین شرجی‌های خاک‌آلود؛ سرزمین سنت و مدرنیسم! و … به همین جهت روایت نجف در آثارش نزدیک‌ترین روایت به اول‌شخص مفرد که همانا «زندگی» اوست!

نجف دریابندری به تکرار است. نه‌تنها او بلکه «نثر» او هم غیر مکرر و ترجمه، تألیف، نقد و مقدمه‌های او بر آثارش بدیع و منحصربه‌فرد و تأثیرگذار است؛ و بیش و پیش از آن بنیان‌گذار است!.ترجمه‌ی نجف دریابندری چنان هنرمندانه، خلاقانه و استادانه است؛ گویی نوشته‌ای به قلم مترجم می‌خوانی نه یک اثر ترجمه‌شده! انگاری اثر را تصاحب می‌کند، مال خودش می‌سازد و آنگاه بر بستر نثری متناسب با اثر بر زمینه‌ی ذهنِ خواننده‌ی ایرانی فرود می‌آورد! «چنین کنند بزرگان» ویل کاپی (۱۳۵۱) را با زبان گفتار و «بازمانده روز» کازوئو ایشی گورو (۱۳۷۵) را با نثر مصنوع عصر قاجار ترجمه می‌کند که خواننده را نه‌تنها شریک لذت خود می‌سازد، بلکه او را مجاب می‌کند که گویی یک اثری از مترجم خوانده است!‌

به همین روی ترجمه‌ی او ماندگار است. اگر پیش از دریابندری «پیامبر و دیوانه» جبران خلیل جبران پنجاه ترجمه را تجربه کرده است؛ اما ترجمه‌ی او (۱۳۷۸) به مرز صدمین چاپ خود می‌رسد و هنوز زنده و پویا است!

همچنین ارزش مقدمه‌های دریابندری از اصل ترجمه‌های او کمتر نیست. مقدمه‌های او که تحلیلی استوار از داستان و زندگی نویسنده به دست می‌دهد، علاوه بر روشنگری به مخاطب، خود اثری مستقل و ارزشمند محسوب می‌شود!

نمی‌دانم و نمی‌توانم قضاوت کنم که آیا راهش پر رهرو خواهد بود؛ اما دعا می‌کنم که روحش شاد و یادش گرامی باد که او یکی از استوانه‌های مکتب جنوب و زبان و ادب فارسی بود!