داووس ۲۰۱۹: میدان داری سیاسی میلیاردها

در داووس ۲۰۱۹ تعدادی از رهبران سیاسی که اقتصادهای برتر دنیا مانند آمریکا و چین و هند را در دست دارند غایب اند اما حضور افرادی مانند «جرج سوروس»، میلیارد آمریکایی صاحب شرکت های چندملیتی، حاکی از درهم تنیدگی اقتصاد و سیاست در دنیای امروز و میدان داری سیاسی میلیاردهاست.شهر «داووس» (Davos)، مرتفع ترین شهر قاره اروپا که تا سال ۱۹۷۱ میلادی عمدتا محلی برای بازی اسکی بود از فردا ۲ تا ۵ بهمن ماه شاهد گردهمایی جمعی از ثروتمندترین و بانفوذترین چهره های سیاسی و اقتصادی جهان است.

«شینزو آبه» نخست وزیر ژاپن و «آنگلا مرکل» صدراعظم آلمان از حاضران در این نشست هستند. آلمان کشوری است که بزرگ ترین اقتصاد ملی را در قاره اروپا دارد و پنجمین «تولید ناخالص داخلی» را در جهان به خود اختصاص داده است. اقتصاد ژاپن نیز سومین اقتصاد بزرگ دنیا به لحاظ «تولید ناخالص داخلی» و دومین اقتصاد توسعه یافته جهان است. هردوی این کشورها عضو گروه G7 (7 کشور صنعتی) هستند که سازوکارهای اقتصاد سیاسی بین المللی را تعیین می کنند.

«مجمع جهانی اقتصاد» را نیز که از سال ۱۹۷۱ تاکنون، سرمایه داران و کارآفرینان بخش خصوصی و دولتی را عمدتا از اروپا و آمریکا گردهم میاورد، یک اقتصاددان آلمانی به نام پروفسور «کلاس شواب» Klaus Schwab) تاسیس کرده است که علاوه بر دکترای اقتصاد، کارشناسی ارشد مدیریت عمومی خود را از دانشگاه «هاروارد» دریافت کرده است. وی در سال ۲۰۱۶ کتابی با عنوان «انقلاب صنعتی چهارم» (The Fourth Industrial Revolution) نوشت که در سراسر جهان به ۳۰ زبان ترجمه شده است و در سال ۲۰۱۸ نیز کتاب دیگری با نام «شکل دادن به انقلاب صنعتی چهارم» (Shaping the Fourth Industrial Revolution) از وی منتشر شده است. شعار اصلی نشست امسال، «جهانی سازی، نسخه چهارم: شکل دادن به معماری جهانی در دوره چهارمین انقلاب صنعتی» است.

**غایبان داووس: روسای گروه ۷ و «بریکس»

نکته قابل توجه در نشست داووس امسال غیبت رهبران کشورهای غربی و همچنین سیاستمدارانی است که در نشست سال ۲۰۱۸ داووس حضور داشتند. علاوه بر «دونالد ترامپ»، «امانوئل مکرون» و «ترزا می» که به ترتیب با چالش تعطیلی دولت فدرال، بحران سیاسی وسیع ۱۰ هفته ای به رهبری «جلیقه زردها» و «برگزیت» دست و پنجه نرم می کنند، روسای جمهوری چین و هند نیز ترجیح داده اند در کشورهای خود بمانند.

هند و چین از اعضای «بریکس» (BRICS) هستند و به عنوان اقتصادهای نوظهور و در عین حال دو رقیب جدی امنیتی و اقتصادی تلاش می کنند در کنار روسیه، برزیل و آفریقای جنوبی ریاست آمریکا و «گروه ۷» را بر سازوکار اقتصاد بین الملل به چالش بکشانند اما وابستگی متقابل جدی و درهم تنیده پکن و دهلی و مسکو به اروپا و آمریکا، تسلط دلار بر بازارهای ارزی جهان و اینکه خود کشورهای «بریکس» با یکدیگر و با آمریکا به دلار معامله می کنند، باعث شده تا شعارهای اعلامی این گروه مبنی بر رهایی از ساختارهایی که از ۱۹۴۴ میلادی تاکنون به راهبری واشنگتن تشکیل شده، هنوز محقق نشود. بنا بر آمارهایی که روز گذشته منتشر شد، رشد اقتصادی چین به عنوان دومین اقتصاد بزرگ جهان، در سال ۲۰۱۸، به ۶/۶ درصد رسید که پایین ترین میزان از سال ۱۹۹۰ بوده است. شبکه خبری «سی ان ان» علت این امر را «جنگ تجاری» دانست که ترامپ با وضع تعرفه های سنگین بر کالاهای صادراتی چینی به آمریکا کلید زد. در واقع، سیاست های حمایت گرایی نوین اقتصادی ترامپ که در تضاد کامل با لیبرالیسم اقتصادی و در راستای شعار انتخاباتی «اول آمریکا» است، به نوعی با «جهانی شدن»، که آرمان داووس و شرکت های چندملیتی متعدد حاضر در آن است، تناقض دارد. از گروه بریکس «ژایر بولسونارو» رئیس جمهوری برزیل در داووس حاضر خواهد بود.

**شرکت های چندمیلیتی: بازیگران جدی و تاثیرگذار اقتصاد سیاسی بین الملل

در داووس امسال مدیرعاملان و بنیانگذاران شرکت های چندملیتی حضور دارند که از میان شاخص ترین آنها می توان به «بیل گیتس»، بنیانگذار شرکت فناوری اطلاعات «مایکروسافت» و «جورج سوروس»، میلیاردر آمریکایی اشاره کرد. سوروس در سال ۲۰۱۸ از سوی نشریه «فوربز» با دارایی خالص ۲۴ میلیارد دلار آمریکا به عنوان ۲۹ ثروتمند جهان معرفی شد. وی که از بازماندگان «هولوکاست» معرفی می شود، بنیانگذار اندیشکده «مرکز پیشرفت آمریکا» (Center of American Progress) موسوم به CAP است که در سال ۲۰۰۳ به عنوان جایگزینی برای «اندیشکده بنیاد هریتج» (Heritage Foundation) تاسیس شد.

همچنین وی در خود آمریکا به این معروف است که در سال ۲۰۰۴ برای اینکه جرج بوش پسر در مبارزات انتخاباتی شکست بخورد، هزینه گزافی خرج کرده بود. همچنین روسیه عقیده دارد که این میلیاردر آمریکایی در انقلاب رنگی سال ۲۰۰۳ در کشور گرجستان که به براندازی دولت این کشور منجر شد، نقش اساسی بازی کرده است چرا که وی با راه اندازی «بنیاد جامعه باز» موسوم به «بنیاد سوروس» به مخالفان دولت وقت این کشور کمک می کرده است. گروهی از تحلیلگران اقتصادی نیز در تبیین دلایل بروز بحران اقتصادی شرق آسیا در سال ۱۹۹۶ به نقش وی اشاره می کنند. فارغ از درستی یا نادرستی نظریه های فوق، در اقتصاد جهانی شده امروز شرکت های چندملیتی نقشی تاثیرگذار را در سیاست ایفا می کنند و اگر در داووس امسال، ترامپ، مکرون، ترزا می، «شی جین پینگ»، رییس جمهوری چین و «نارندرا مودی» نخست وزیر هند غایب هستند اما میلیاردهای معروف و صاحبان شرکت های چندمیلیتی حضور دارند که درآمد سالانه شرکت های آنها بالغ بر بودجه چندین کشور جهان سوم می تواند باشد و سابقه تغییر دولت های کشورهای ضعیف و وابسته را در کارنامه دارند.