بایدها و نبایدهای اخلاقی در زندگی / دکتر محمد کیانوش راد

سمینار بایدها و نبایدهای اخلاقی در زندگی از سوی کمیسیون فلسفة کانون آینده نگری برگزارشد در این نشست دکتر محمد کیانوش راد ضمن تبیین نقش باور خدا در رفتارها و انعکاس آن در زندگی انسان گفت : بله می توان ناخدا باور بود اما فعل اخلاقی نیز انجام داد و با توجیه عقلانی هم این رفتار های اخلاقی را توضیح داد. اما تردیدی نیست که خدا باوران از توجیه قوی تر و معنا بخشی بیشتر به رفتارها و باید ها و نباید ها برخوردار هستند…

دکتر محمد کیانوش راد که در جلسه کانون اینده نگری سخن می گفت، در جمع جوانان و دیگر اقشار جامعه، به بحث پیرامون یکی از اصلی ترین مسایل همیشه انسان. یعنی اخلاق و باید ها و نباید ها و چگونگی قبول آنها از سوی انسان ها پرداخت.این استاد دانشگاه همچنین به نقش و تاثیر خدا در زندگی ، خصوصا در دوران سرگشتگی جدید بشریت و رهایی و رستگاری با فهم و قبول خدا در زندگی و توجیه اخلاق پرداخت که در این گزارش به قسمت هایی ازمباخث مطرح شده در جلسه اشاره خواهد شد.
وی در ابتدا به تفکیک بحث چرایی، چگونگی و بررسی مصداقی اخلاق و باید و نباید پرداخت و گفت. : فضیلت اخلاقی زیستن یک فضیلت بسیار بنیادین است که حتا کسانی که اخلاق را رعایت نمی کنند به اهمیت و با ارزش بودن آن معترف اند.وی ایجاد شبهه و سرگشتگی دوران جدید را در دو تحول معاصر نامید و افزود: اول اینکه به بن بست رسیدن عقل روشنگری. و از تب و تاب افتادن سیطره مطلق عقل در غرب، در این دروه، اعتماد مطلق به عقل در حل همه مسایل بشری با تردید جدی مواجه است.

کیانوش راد، ادامه داد: دوم اینکه با طرح مجدد شبهه “دیود هیوم”، در مورد عدم امکان صدور نتایج باید و نباید از مقدماتی که توصیف واقعیت است را بیان می دارد، شک و تردید زیادی در افعال اخلاقی بوجود آورده است.کیانوش راد ضمن تشریح نظرات “کامو” از کتاب “طاعون” و نظرات “دکتر شریعتی”، به منطقی بودن رفتار الهیون و منطبق بودن. رفتار آنها بر اساس باورشان اشاره و اینکه آیا آنگونه که “داستاسفسکی” می گوید و “دکتر شریعتی” هم آنرا بصورت تاییدی نقل می کند ، حقیقتا با فرض نبود خدا ، انجام هیج فعل اخلاقی قابل توجیه نمی باشد ؟، به توضیح و تشریح این نظر پرداخت که قبول خدا به زندگی معنا خواهد داد و با معنا داشتن زندگی ، زندگی انسان از آرامش برخوردار خواهد شد اما اینگونه هم نیست که کسانی که بی خدا هستند ، از فعل اخلاقی دور باشند. می توان. خدا را باور نداشت. اما اخلاقی هم زندگی کرد.

وی با توضیح این بخش و اشاره به مبادی متفاوت فهم گفت، : مساله مهم آن است که دریافت و قبول گزاره های مختلف و از جمله باید ها و نباید ها تنها بر اساس عقل نیست. بلکه باور نیز بدون واسطه عقل می تواند موجب صدور فعل اخلاقی باشد و در عمل نیز ، حتی در صورت نفی عقل، آن باور اخلاقی مورد توجه باور مندان آن باید یا نباید باشد.این استاد دانشگاه در ادامه با مهم توصیف کردن نظر “هیوم”، به توضیح نقد منتقدان اشاره کرد و با مروی به انتقادات به هیوم، از جمله کسانی که به مستتر بودن مقدمات دیگر در گذاره های منطقی وجود دارد و از ان به قیاس ضمیر نام برده اند، اشاره کرد.

وی همجنین به پاسخ فیلسوف آمریکایی اشاره کرد که طی یک مقاله هفت خطی ، نظر هیوم را با چالشی اساسی مواجهه ساخت. بر اساس نظر “سرل” می توان به توصیفات واقعیاتی پرداخت که صرفا به توصیف پرداخته است ، اما می توان از آن تکلیف و باید را نیز استخراج کرد.دکتر کیانوش راد با توضیح شرح “مصطفی ملکیان” از فیلسوفان معاصر و دین پژوهان شناخته شده کشورمان، گفت : “استاد ملکیان” پاسخ “سرل” به شبهه “دیود هیوم” را بسیار کامل و قانع کننده ذکر کرده است.کیانوش راد تاکید کرد: واقعیت آن است که انسان ها همه اعتقادات خویش را صرفا بر مبنای استدلالات عقلی انتخاب نمی کنند. و بسیاری عقاید، صرفا بر اساس باور و ایمان به واقعیتی واقعی یا پنداری شکل می گیرد و این گونه افراد با عزم و جدیت در باور خویش به آن باورها عمل می کنند. طریقه عرفا، در برابر شیوه” مشائیان” و “اشراقیون” و راه درک حقیقت به شیوه باورمندی و انکشاف و قبول واقعیت ها بر اساس باور امروزه نیز طرفداران جدی و فراوانی دارد.

کیانوش راد به وجود” قدیسان اخلاقی” بی خدا در دوره جدید اشاره کرد و گفت. : بله می توان ناخدا باور بود اما فعل اخلاقی نیز انجام داد و با توجیه عقلانی هم این رفتار های اخلاقی را توضیح داد. اما تردیدی نیست که خدا باوران از توجیه قوی تر و معنا بخشی بیشتر به رفتارها و باید ها و نباید ها برخوردار هستند.وی نیاز جامعه امروز را به اخلاقی زیستن مورد اشاره قرار داد و گفت : اخلاق والاتریرن ارزش و خوب ترین خوبی هاست و جامعه اخلاقی جامعه ای سالم خواهد بود. توجه به مصادیق اصلی خوبی ها ، اخلاقی ترین جامعه را می تواند بوجود بیاورد. اصولی چون ، دروغ نگفتن، ستم روا نداشتن در حق مردم و طبیعت و حیوانات ، دزدی نکردن ، حرص و حسد و تکبر نداشتن و شماری اندک از رفتارهای اخلاقی است که توجه و حاکمیت آنها بسیاری از مشکلات فعلی جامعه جوان و پرشتاب ما را حل خواهد کرد.

دکتر کیانوش راد در ادامه با تعریف معنایابی در زندگی، گفت. : معنا داشتن در زندگی، بسیاری از مشکلات روحی جوامع را بر طرف می کند. “ویکتور فرانکل” و کتابش تحت عنوان “انسان در جستجوی معنا” شرح جالبی از وضعیت “فرانکل” را توضیح می دهد ، فردی که در زندان های آلمان هیتلری تا پای افتادن در کوره های ادم سوزی هیتلر رفته است و نجات یافته است. “فرانکل” بخوبی توضیح می دهد که با معنا یابی و معنا داشتن در زندگی می توان رنج ها را نادیده گرفت و با برخورد منطقی بر مشکلات و رنج ها فایق آمد. نسل سرگشته انسان امروز ، تنها با داشتن و یافتن معنا می تواند، از رنج و حرمان رهایی یابد. و پر رنگ شدن نام و یاد خدا رحمانی در زندگی، بهترین داروی درد های انسان معاصر است.

و همانگونه که گفته شد فرض بی اخلاقی، با نبود خدا در زندگی چندان درست نیست . زیرا اگرچه برخی خدا را باور ندارند اما براساس آموزه های دینی ما، فطرت الهی، آنان را بسوی خیر مایل می کند و یا با ایجاد دستگاه های معرفتی و عقلانی و با معنا دهی به زندگی، توجیهی برای رفتار های اخلاقی پیدا خواهد شد. اما این تنها تکیه بر خدا و اخرت است که دلایل موجه ساز قوی تری را برای انجام رفتار های اخلاقی خواهد ساخت.