اصلاحات میان دو انتخابات؛ از گلایه های سیاسی تا خودترمیمی!

دو سال مانده به انتخابات مجلس یازدهم و در حالی که جریان های سیاسی به تازگی غبار هماوردی در رقابت های ریاست جمهوری را از تن زدوده اند، برخی اصلاح طلبان ضمن بیان گلایه های خود، از احتمال تغییر راهبردهای این جریان سخن می گویند. در روزهایی که موضوعات سیاست خارجی به ویژه سرنوشت توافق هسته ای و تهدیدات مکرر رییس جمهوری آمریکا مرکز توجه بسیاری از ناظران و تحلیلگران قرار گرفته، عرصه تحولات و رقابت های سیاسی خالی از بحث و نظر نیست گویی برخی گروه و چهره های سیاسی خود را برای نزدیکترین عرصه یعنی انتخابات مجلس شورای اسلامی و خبرگان در سال ۹۸ آماده می کنند.

به همین دلیل، بسیاری از سوژه های سیاسیِ روز نظیر امکان تغییرات در نظام حکومتی از ریاستی به پارلمانی، انتقاد رییس دولت اعتدال از تضییقات پیش روی رییس دولت اصلاحات، وضعیت فعالیت شبکه های مجازی و فعالان رسانه ای و … در ارتباط با رقابت های سیاسی پیش رو مورد تحلیل و بررسی قرار می گیرد.

در یک سوی میدان رقابت های سیاسی، جریان اصلاح طلبی در اندیشه چیدن آرایشی برای کسب حداکثر کرسی های ممکن از مجلس آتی است؛ جریانی که از دید برخی ناظران در دهه جاری برنده انتخابات متعدد بوده و از نگاه گروهی دیگر همسنگ تکاپوی خود برای آوردن هوادارانش پای صندوق های رای سهمی از قدرت نیافته است.از منظر دوم، کنار ماندن چهره های شاخص این جریان از ورود به کابینه دوازدهم مهمترین دلیل کم نصیب بودن اصلاح طلبان از نتایج انتخابات اخیر ریاست جمهوری است. اظهارات چند هفته پیش «محمدرضا عارف» رییس فراکسیون امیدِ مجلس مبنی بر ورود اصلاح طلبان به عرصه رقابت های سال ۹۸ بدون ائتلاف با دیگر جریان ها به عنوان نشانه ای از نارضایتی های موجود در جریان اصلاحات مورد توجه قرار گرفته است.

پس از برگزاری انتخابات مجلس در بهمن ماه ۹۴، موفقیت اعضای فهرست امید متشکل از نامزدهای اصلاح طلب، اعتدالی و اصولگرایان میانه رو در کسب شمار چشمگیری از کرسی های مجلس سبب شد تا عارف به عنوان سرلیست امید در تهران برای ریاست مجلس وارد گود رقابت با «علی لاریجانی» شود؛ رقابتی که در نهایت به سود رهبر اصولگرایان میانه رو در مجلس به پایان رسید.جدا از ابراز نارضایتی از عملکرد برخی از نمایندگان که تحت عنوان فهرست امید توانستد به مجلس دهم راه یابند و گلایه هایی که از سوی معدودی از رسانه ها و فعالان اصلاح طلب درباره چینش کابینه عنوان شده، جریان اصلاح طلبی با انواعی از انتقادات درون جریانی مواجه است.

از دید برخی تئوریسین های اصلاح طلب، پاشنه آشیل این جریان را باید در تعارض منافع و دیدگاه اصلاح طلبان واقعی و شبه اصلاح طلبان جست. چند روز پیش بود که «محمدرضا تاجیک» در گفت وگو با روزنامه «اعتماد» مهمترین آسیب پیش روی اصلاح طلبی را ناشی از افرادی دانست که از نگاه او همچون موریانه جریان و گفتمان اصلاح طلبی را پوک و استحاله می کنند.از دید این فعال و نظریه پرداز اصلاح طلب، اصلاح طلبان واقعی بر خلاف اصلاح طلبان دروغین یا تاکتیکی از فقر فرهنگ اصلاح طلبی و مصادره ابزاری این جریان و بزرگان آن رنج می برند.

«جهانبخش خانجانی» عضو شورای مرکزی حزب «کارگزاران سازندگی» دیگر چهره اصلاح طلبی بود که رویکرد سیاسی برخی چهره های منتسب به این جریان را در گفت وگوی چند روز پیش با یکی از خبرگزاری ها چنین تشریح کرد: در انتخابات لیستی با عنوان امید ارایه می‌ شود و افرادی در آن قرار می‌گیرند. آنان در ابتدا خود را وابسته به جریان امید و پایبند به اصول و ارزش‌های اصلاح‌طلبی معرفی می‌کنند اما وقتی که رای می‌آورند رفتارشان تغییر می‌کند و انگار این خودشان بودند که برای ورود به مجلس تلاش کردند.

وی گوید: «این گونه رفتارها نشان می‌دهد مبنای سیاسی و حزبی ما ضعیف است. عده‌ای می‌آیند از پایگاه اجتماعی جریان اصلاحات استفاده می‌کنند وارد چرخه قدرت می‌شوند و سپس فراموش می‌کنند که چگونه رای آوردند و این یعنی اساس ائتلاف دارای روند غلطی است و قطعا به اصلاح‌طلبان ضربه می‌زند.»

با توجه به چنین نقدهایی است که برخی فعالان اصلاح طلب از لزوم تجدیدنظر در تصمیم سازی های کلان این جریان سخن به میان می آورند؛ تصمیم سازی هایی که در انتخابات اخیر حول محور «شورای عالی سیاستگذاری اصلاح طلبان» صورت گرفته است. در این ارتباط، «محمدجواد حق شناس» از اصلاح طلبان عضو شورای اسلامی شهر تهران در پاسخ به سخنان عارف در زمینه راهبرد غیرائتلافی جبهه اصلاحات برای انتخابات پیش رو، اعلام داشت این جریان پیش از تعیین راهبرد انتخاباتی باید گذشته خود را آسیب شناسی کند و در صورت لزوم در ساختارهای خود تجدید نظر به عمل آورد.

در تکمیل چنین دیدگاهی، «سعید حجاریان» دیگر تئوریسین مطرح اصلاح طلب حمایت این جریان از دولت مستقر و پرهیز از افتراق گفتمان اصلاحات و شیوه عمل اعتدالی را از ضروریات اقدام و عمل جبهه اصلاحات در دوره کنونی دانسته است. بر اساس این دیدگاه، مشی اعتدال گرایانه تنها شیوه ممکن بروز گفتمان اصلاحات در شرایط کنونی و بر اساس محذورات پیش روی اصلاح طلبان است و ناکامی یا فرسودگی آن می تواند بار دیگر این جریان را در محاق سیاسی فروبرد.

این نگاه به سمت و سوی حرکت جریان اصلاحات و تصمیم سازی های ساختاری در آن در تقابل با دیدگاهی است که می گوید اصلاح طلبان با ایجاد فاصله ای مشخص از دولت باید از تحمل هزینه های زمامداری اجرایی «حسن روحانی» و انتقادات مطروحه در زمینه عملکرد دولت های یازدهم و دوازدهم برکنار مانند تا در موقعیت مقتضی بتوانند بار دیگر نامزدی اصلاح طلب را بر کرسی ریاست جمهوری بنشانند.

در کنار آنچه گفته شد، برخی صاحبنظران و نخبگان اصلاح طلب اعتقاد دارند این جریان باید از طریق بازگشت به ارزش ها و اهداف اصیل اصلاح طلبی، صرف نظر از قرارگرفتن در قدرت یا خارج از دایره آن نقد فرایندهای سیاسی، اقتصادی و مدنی موجود را با هدف اصلاح آن در دستورکار قرار دهد و گفتمان اصلاحات را به سمت فلسفه آن سوق دهد. یکی از مزیت های این راهبرد را می توان پالایش جبهه اصلاحات از شبه اصلاح طلبان و تمایز اصلاح طلبان واقعی و تاکتیکی دانست.

دیگر بایسته ای که برخی اصلاح طلبان بر آن تاکید دارند خروج این جریان از سایه اتهامات همیشگی رقبا است که قصد دارند اصلاح طلبی را به جای اپوزسیون خود، اپوزسیون نظام قلمداد کنند. نکته دیگر تمهیداتی است که اصلاح طلبان در دوره فقدان چهره های تعیین کننده ای چون آیت الله «هاشمی رفسنجانی» و برای عبور از تنگناهای پیش روی رهبران معنوی خود به آن نیاز دارند تا همچنان انسجام خود و اقبال طرفدارانشان را در رقابت های پیش رو حفظ کنند./ ایرنا