نیشکر ؛شیرین به کام نور چشمی ها ،شور به کام خوزستانی ها

پساب نیشکر سالیانه چندین هزار تن نمک در هور فلاحیه ایجاد میکند.در این فرایند حیات آبزیان ،گونه های مختلف جانوری و گیاهی به خطر افتاده ودر معرض انقراض قرار میگیرد.محل ارتزاق و در آمد هزاران خانواده ی اهل فلاحیه نابود میشود و این انسان های شریف باید بیکار یا رو به مشاغل کاذب بیاورند.

این پایان سناریوی غمبار نیست. بدون شک با توجه به خشکسالی های  چند سال گذشته ،هور تبدیل به دریاچه ی نمک خواهد شد واین یعنی طوفان نمک، یعنی مهاجرت اجباری و در آخر گرفتاری جدیدی برای کل خوزستان و استان های هم جوار سوالی که مطرح میشود این است که بر اساس کدام داده های علمی ومحیط زیستی وبا مجوز چه کسانی پساب نیشکر در هور تخلیه ورها سازی می شود.تلخی کام خوزستانی ها از نیشکری که هیچ وقت حلاوت آن را نچشیده بودند کم بود حالا شوری نمک آن را باید به جان بخرند،فقط وفقط بخاطر اینکه سلاطینی روز به روز ثروتمند وثروتمند شوند!

 

معمولاً اجرای طرح های توسعه ای و زیربنائی و بخصوص کشاورزی دستخوش بسیاری از عوامل وابسته و غیر وابسته می گردند که عموماً در نگاه های اولیه یا نادیده مانده اند و یا کم اهمیت تلقی گردیده اند. بهمین دلیل و به مرور زمان هرچه از عمر اجرائی اینگونه طرح ها بیشتر سپری می گردد، آثار و تبعات اینگونه عوامل بیشتر ظاهر گردیده و موجب بروز مشکلات و عوامل ناخواسته ای می شوند و طرح های توسعه نیشکر و صنایع جانبی نیز علیرغم جایگاه توجه به آنها و موفقیت های نسبی اولیه از این قاعده مستثنی نیستند.

براین اساس و صرفاً به جهت بررسی وضعیت شرکت های توسعه نیشکر و صنایع جانبی، به برخی از مهمترین عوامل درونی(سر منشاء آنها در درون شرکت های توسعه نیشکر و صنایع جانبی است) و عوامل بیرونی(از خارج از شرکت های توسعه نیشکر و صنایع جانبی تاثیر گذارند) موثر بر فعالیت های شرکت های توسعه نیشکر و صنایع جانبی اشاره می شود. اگرچه این عوامل تمامی عوامل نیستند.

الف) عدم تطابق نیاز آبی نیشکر با پتانسیل های منابع آبی منطقه میزان آب برداشتی شرکت های نیشکر از آبرهه های استان خوزستان موجب ایجاد اختلال در سهمیه آب برای سایر واحدهای کشاورزی کلان و خرد دولتی و غیر دولتی موجود در منطقه گردیده است و بدیهی است که مسائل و مشکلات فراوانی را برای الگوی کشت و فعالیت سایر واحدهای کشاورزی ایجاد نموده است. در مورد طرح های توسعه نیشکر، اصولاً آنچنان که باید و شاید، طرح های توسعه نیشکر نتوانسته اند به دلایل متعدد با برنامه های سازمان آب و برق به عنوان متولی وضعیت آب در خوزستان منطبق گردند.

ب) تبعات و پیامدهای ناشی از چالش های زیست محیطی نیشکر در مواقعی که بقایای نیشکر به آتش کشیده می شود، دود بسیار غلیظ، سمی و سیاهی تا تا شعاع چند کیلومتری در منطقه گسترده شده و موجب آلودگی هوا و مشکلات تنفسی برای شهروندان شهرهای مجاور و یا روستائیان ایجاد می گردد. این موضوع سال ها است که در استان خوزستان جریان داشته است و مسئولین کمتر به رفع آن اهتمام ورزیده اند.

چنین فرایند تولیدی شاید در ابتداء در ذهن و فکر تصمیم گیرندگان اولیه هرگز جائی نداشته بود و یا اینقدر با اهمیت تلقی نگردیده بود. ولی بهرحال با شروع به کار شرکت های توسعه توسعه نیشکر و صنایع جانبی این معضل زیست محیطی کماکان به قوت خویش باقی مانده و هر سال هزینه های بسیار گزافی را روی دست ساکنان منطقه به لحاظ بروز مشکلات تنفسی و سایر بیمارهای وابسته می گذارد. معضل زیست محیطی دیگر، آبشوئی های بسیار عظیم و هزینه بر زمین های زراعی نیشکر بوده است که باعث روان شدن انواع نمک و املاح غیر مفید در خاک و آب استان خوزستان شده است. نگاهی به آمار و ارقام EC خاک ها و آب آشامیدنی شهرهائی که در معرض این املاح و مواد شیمیائی رها شده در آبراهه های موجود استان خوزستان قرار دارند به خوبی موید این معضل زیست محیطی بسیار نگران کننده است.

پ) وضعیت استخدامی نیروهای انسانی بومی و محلی در شرکت های نیشکر در آغاز فعالیت شرکت های توسع نیشکر و صنایع جانبی، تاکید فراوان بر ایجاد اشتغال برای نیروهای تحصیل کرده، بومی و روستائیان موجود در منطقه وجود داشت، اما با گذشت زمان و به دلایل متفاوت، نیروهای تحصیل کرده و فارغ التحصیل استان خوزستان و روستائیان موجود کمتر مشمول عنایت گردیده و فضای بر روی نیروهای متخصص و غیر متخصص خارج از استان خوزستان باز گردید.

بهرحال وضعیت موجود تلفیقی از نیروهای کاری خوزستانی و غیر خوزستانی است که به دلایل متعدد نگرانی در آینده و احساس عدم وجود زمینه برای جهش و پیشرفت بیشتر به لحاظ کاری، فنی و حقوقی، دل نگران کننده و بدن هیچ شک و تردیدی راندمان کاری آنها تحت شعاع این عوامل قرار دارد. ت) عدم استفاده کافی و صحیح از کارشناسان و متخصصان بومی و محلی در طرح های نیشکر متاسفانه و رفته رفته حرکات و واکنش ها از طرف مسئولین شرکت های نیشکر به گونه ای رقم خورد که نه تنها موجب عدم رضایت متخصصان و دانشگاهیان منطقه گردید بلکه به طور چشم گیری علاقه آنها به همکاری و شرکت در اجرای طرح های نیشکر را تحت شعاع قرار داد.

جاسم خلف دخت زرگانی