فاجعه زیست محیطی در “ابوحمیظه” ؛ مردم در محاصره دریاچه فاضلاب!

در اواخر آبان 1359 نیروهای لشکر 9 زرهی دشمن بعثی که حمله دوباره ی خود را به سوسنگرد تدارک دیده بودند، ابو حمیظه را تصرف و ارتباط جاده ای سوسنگرد-اهواز را قطع کردند. در این اشغال علی رغم، مقاومت پر شور اهالی که بیشتر از قبیله ی مزرعه بودند، عراقی ها با آتش توپخانه و حمله ی تانک ها، ابتدا این منطقه را محاصره و سپس تصرف کردند و حدود 96 نفر از اهالی آن را مظلومانه به شهادت رسانده و یا به اسارت بردند و ابوحمظه را به ویرانه ای مبدّل ساختند. شدت حمله و غارت دشمن به حدی بود آن را به یکی از حوادث تلخ جنگ در این شهر تعبیر کرده اند.

هنوز هم با وجود گذشت سال ها از اشغال این شهر و قتل عام مردم این شهر ، خاطرات تلخ حملات هوایی و زمینی ارتش دشمن در ذهن و خاطر مردم است. زمانی ساکنان این منطقه پیکر های خونین دوستان و همسایگان و فامیل را بر روی زمین می دیدند مجبور به فاصله گرفتن از شهر می شدند تا خود را به امن ترین نقطه ای که در حمایت نیروهای کشور بود، برسانند و شیرینی امنیت را بچشند گرچه بازهم نگران آینده خود ، دیار و فرزندانشان بودند .

22سال از پایان جنگ و دوران محنت های سخت مردم ابوحمیظه و دشت آزادگان گذشت اما همچنان رنج ، محرومیت و تبعیض سهم حتمی مردمان این خطه قهرمان پرور است. گویا نام شهرستان دشت آزادگان و مناطق مختلف آن از جمله بستان ، رفیع و ابوحمیظه با پدیده های مخرب زیست محیطی و محرومیت در دوران پس از جنگ تاکنون گره خورده است ، هنوز مردم این دیار سایه شوم مرگ را بالای سر خود احساس می کنند اما اینبار نه  از لوله های توپ و تانک دشمن بلکه از عمق زهاب ها و کانال های فاضلاب ! و مرگ هور و خشک شدن کرخه! 

شهرستان دشت آزادگان و مردم شریف و نجیب آن از دهه‌های اخیر در چنبره تبعات زیست‌محیطی طرح‌های ملی بزرگ گرفتار آمده‌اند. ریزگردها، دود چاهای نفتی و سوختن نیزارهای خشکیده هور ، بوی نامطبوع‌ فاضلاب ، از بین رفتن تالاب‌ها، از بین رفتن ذخایر آبزیان تالاب ، تبدیل رودخانه‌ کرخه به فاضلاب و پساب و … . اگر‌چه این فجایع زیست‌محیطی در نتیجه اجرای طرح‌های ملی عظیم نظیر سد‌سازی، استخراج نفت در هور العظیم به‌ وقوع پیوسته‌اند اما نهایتاً عمده آن‌ها ریشه در یک موضوع مهم دارد و آن بی برنامگی و ناکارآمدی مدیریت و سیاست های نظام توسعه ای استان و شدت روند احساس تبعیض است.

از جمله پدیده های مخرب در دشت آزادگان ، بحران فاضلاب سوسنگر است که با تجمیع در کنار منطقه مسکونی شهر ابوحمیظه دریاچه ای از گنداب را تشکیل و با نفوذ به منازل پایین دست مشکلات فراوانی را برای اهالی این منطقه به وجود آورده است . مردم ابوحمیظه از فاضلاب سرازیری 8 هزار مشترک سوسنگردی و دهها واحد تولیدی و کارگاهی در رنج و عذاب به سر می برند و سلامتی حدود 12 هزار نفر ساکن این شهر به مخاطره افتاده است.

اصلی ترین و شایع ترین ضرر دفع غیر بهداشتی فاضلاب سوسنگرد و تجمیع آن در حوضچه های کنار شهر ابوحمیظه طی سال های اخیر ،شیوع بیماریهای خطرناک و شکل دادن به یک چالش زیست محیطی جدی است . در حال حاضر سلامت 12 هزار نفر ساکن این منطقه در معرض آسیب ها و بیماری های گوناگون می باشد. یکی از کارشناسان در این رابطه به ما می گوید : فاضلاب مجموعه ای از مواد آلوده است که تماس این مواد آلوده با انسان باعث ایجاد بیماری میشود. رها سازی غیر بهداشتی و تصفیه نشده فاضلاب، باعث پخش شدن این مواد آلوده در محیط زیست گشته و این امکان را برای عوامل بیماری زا فراهم تا ضمن تماس با افراد ، به بدن آنها نفوذ و موجبات ابتلای آنها را به بیماری و در نتیجه شیوع اپیدمی های فعال گردد .این بیماریها ممکن است از نوع ویروسی، عفونی، واگیردار و یا انواع دیگر بیماری ها باشند که هریک خطرات بسیاری بر سلامت انسان دارد و حتی در بعضی مواد باعث مرگ انسان میشود. با کمی مبالغه میتوان گفت فاضلاب مجموعه ای کامل از تمام بیماریهای موجود در انسانها است.

وی اضافه کرد : دلیل آن هم این است که فاضلاب خانگی حاوی فضولات انسانی است و این فضولات بیماریهای موجود در بدن هر فرد را در خود دارند. فاضلاب های صنعتی و بیمارستانی نیز که همراه فاضلاب خانگی به حوضچه های مجاور شهر ابوحمیظه می ریزد حاوی انواع مواد و ترکیبهای شیمیایی خطرناک برای سلامت مردم است که تماس با بدن و یا تصاعد آنها در فضای باز سبب ایجاد مشکلاتی برای محیط زیست و سلامتی شهروندان شده است . وجود مواد آلوده و فاضلاب در محیط زیست و محل زندگی ساکنان شهر ابوحمیظه مکانی مناسب جهت تغذیه و تکثیر حشرات موذی نظیر سوسک، مگس، پشه و موش را فراهم کرده است وی با اشاره به برخی پیامدها و مشاهدات خود از وضعیت فاضلاب شهر ابوحمیظه می گوید:

•پشه خاکی عاملی برای انتقال بیماری سالک است.

•مگس عامل انتقال امراضی همچون اسهال باسیلی و آمیبی، حصبه، وبا، تراخم، سل، جذام، سیاه زخم و بیماریهای انگلی میگردد.

•موش نیز سبب انتقال بیماریهای یرقان، طاعون، کریومننژیت، سالمونلا، تریشینوز، هاری و بیماریهای انگلی مثل آمیبیاز میشود.

این کارشناس محیط زیست در ادامه اظهار داشت : حتی آلودگی های خشک شده فاضلاب نیز بیماری زا است. با خشک شدن مواد جامد داخل فاضلاب و تبدیل شدن آنها به ذرات ریز، امکان حرکت آنها همراه با باد وجود دارد همچنین انتقال عوامل فاضلاب غیر بهداشتی و تصفیه نشده سوسنگرد که در محیط شهر ابوحمیظه رها شده اند باعث آلودگی منابع آب زیرزمینی گردیده و در حال حاضر بافت زمین های کشاورزی اطراف بشدت آسیب دیده است.

فاضلاب رها شده در محیط پیرامونی شهر ابوحمیظه بشدت جذب زمین های کشاورزی شده و به سفره های زیرزمینی آب راه یافته است ؛.با توجه به کمبود منابع آب قابل مصرف برای آینده و محدودیت سفره های زیرزمینی، این کار باعث از بین رفتن آبهای قابل بهره برداری مانند چاه عمیق می گردد. استفاده از این منابع آب آلوده شده باعث بروز ناگهانی بیماری و وارد آمدن صدماتی به سلامتی مردم محروم ساکن این خطه گردیده است.

همچنین آقای مزرعه فرد از شهروندان ابوحمیظه در گفتگو با ما اظهار داشت : فاضلاب سوسنگرد بشکل غیر بهداشتی و بدون رعایت حداقل های استاندارد دفع پساب های خانگی در محیط اطراف ابوحمیظه رها شده و چه در سطح زمین و چه در زیر زمین، باعث آلودگی محیط زیست گردیده است . این آلودگی ها در مدت طولانی باعث نابودی موجودات زنده در طبیعت، آلودگی منابع خاک و زمین و از بین رفتن درختان و مزارع کشاورزی مجاور شهر ابوحمیظه و سوسنگرد می گردد.

وی افزود : شهروندان دشت آزادگان بویژه اهالی ابوحمیظه با وجود پرداخت پول پساب همرا با آبونمان آب، متاسفانه هنوز مشکل فاضلاب شهرشان حل نشده و با گذشت سالها همچنان منتظر تحقق وعده مسئولان استان و شهرستان هستند.امروز مردم این شهر علاوه بر پرداخت حق فاضلاب و عدم دریافت خدمات ، از سوی دیگر سالانه صدها میلیون هم باید هزینه درمان و مراجعات پزشکی بابت بیماری های عفونی ، تنفسی ، روده ای و پوستی پراخت کنند.

مردم ابوحمیظه امید دارند تا مسئولان استان گوشه چشمی هم به حل بحران فاضلاب این منطقه که بوی تعفن آن تا میانه هسته مرکزی این شهر رسوخ کرده بیندازند و برای رفع این مشکل عزم خود را بیش از پیش جزم کنند تا ساکنان این منطقه بیش از این تاوان بی تدبیری ها را پرداخت نکنند.این مردم که نماد مقاومت و ایستادگی ملت ایران در 8 سال دفاع مقدس بوند شایسته خدمت مضاعف و تکریم از سوی مدیران کشور و استان هستند ، مردم ابوحمیظه انتظار دارند تا مانند دیگران از کوچکترین حق خود یعنی “زندگی” بهره مند شوند

متاسفانه سکوت سازمان محیط زیست استان خوزستان در برابر این فاجعه انسانی و همچنین عدم تذکر متولیان حوزه بهداشت و درمان به دستگاههای مربوطه بر نگرانی مردم این منطقه افزوده است 

لازم به یادآوری است ابوحمیظه بنا به پیشنهاد وزارت کشور و به استناد ماده (13) قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات کشوری ـ مصوب 1362ـ و با رعایت جزء «د» بند (1) تصویب‌نامه شماره 158802/ت38854هـ مورخ 1/10/1386 و طی ابلاغنامه اصلاحات تقسیماتی استان خوزستان در سال 1386 به شهر تبدیل اما با گذشت چند سال تاکنون فاقد حداقل زیرساخت های شهری می باشد  

باتشکر از : خانم نصرت عقیلی