دانشگاه ها، پیش و پس از «آموزش مجازی»

دکتر حسن دادخواه : اگر چه روش آموزش به شکل مجازی و با استفاده از پیام رسان و قدرت اینترنت، امروزه در سراسر جهان و به تازگی در ایران، به یک روش همیشگی و ثابت برای اموزش، شناخته شده است اما از بهمن ماه ۱۳۹۸ و با اعلام فراگیر شدن ویروس کرونا در ایران ، آموزش عالی به شکل مجازی، بطور رسمی و فراگیر شروع شد و به سرعت زیر ساخت و شیوه نامه های اداری آن تدوین گردید و تا پایان ۱۴۰۰, ادامه پیدا کرد.
از نوروز ۱۴.۱,به شکل محدود روش حضوری آموزش دوباره قرار است از سر گرفته شود و احتمالا از مهر ماه و سال تحصیلی جدید، آموزش های حضوری بطور کامل شامل حال همه دانشجویان خواهد شد.
با این وجود، انتظار می رود و بطور یقینی روش مجازی اموزش، شانه به شانه روش حضوری همچنان ادامه خواهد داشت و چه بسا رشته هایی با این روش، راه اندازی گردد.
آنچه که در این راستا مهم به نظر می اید، بررسی وضعیت دانشگاه ها در حال حاضر و مقایسه آن با شرایط پیش از کرونا است. از رهگذر بررسی و سنجش عنوان ها و موضوع های زیر، بی گمان می توان به تجربه های ارزشمندی برای ادای بهتر رسالت و وظایف دانشگاه ها و آموزش عالی کشور دست یافت:
۱_ دگرگونی در نوع ارتباط میان استاد و دانشجو:
ارتباط سنتی میان استاد و دانشجو، با همه مزیت ها و امتیازها و تاثیرات تربیتی آن و اصل شاگرد پروری در دوران آموزش مجازی دستخوش دگرگونی شد به گونه ای که ماهیت سنتی آن را نیازمند بازنگری و تغییرات ضروری نمود. در هر حال، مزیت ها و امتیازات و تاثیرات معنوی آن را لازم است که به دیگر شیوه ها و روش ها متحقق کرد.
۲- تغییرات در فرآیندهای اداری و آموزشی دانشگاه:
در دوران آموزش مجازی بسیاری از روندهای اداری مرتبط با آموزش، دچار تغییر و بازنگری قرار گرفت و از حجم حضور فیزیکی دانشجویان و کارکنان و پیگیری های رودر رو تا حدود زیادی کاسته شد. روال ها، آسان و مدت زمان انجام آن نیز کوتاه گشت.
۳_ دور شدن دانشجو از محیط دانشجویی و دانشگاهی:
اگر ارتباطات دوستانه سهمی در بلوغ فکری و فرهنگی جوانان داشته باشد بی گمان دور شدن دانشجویان از همکلاسی ها و حاضر نبودن در برنامه های جمعی و گروهی، می تواند خللی در روند تجربه اندوزی و رشد شخصیتی دانشجویان ایجاد کند. طبعا ارتباطات مجازی و ژرفای تاثیرات آن به اندازه ارتباطات حقیقی نخواهد بود.
۴_ سست شدن همگرایی فکری، فرهنگی در دانشگاه:
حضور فیزیکی در محیط دانشگاه و شرکت و مشارکت در فعالیت های رسمی و فوق برنامه، در اصلاح و تکمیل، پخته شدن و همگرایی اندیشه های فرهنگی و سیاسی دانشگاهیان و به ویژه دانشجویان دارای اهمیت است. آموزش مجازی و جدا شدن دانشجویان جوان از دوستان و فعالیت های گروهی، می تواند این فرصت را از آنان بگیرد و آنان را از بهره جویی از یکدیگر محروم کند.
۵_ تغییر در هزینه کردن بودجه و اعتبارات مالی دانشگاه:
کاهش حضور دانشجویان در دانشگاه بی گمان در تغییر شکل، کالبد و فضای دانشگاه موثر است.این تغییر، سمت و سوی هزینه کردن بودجه دانشگاه را نیز تغییر می دهد و در عوض می تواند منجر به تقویت زیر ساخت های آموزش مجازی گردد. از رهگذر این تغییر، بخش هایی از نیروها و سیستم های خدماتی می توانند در خدمت برنامه های جدید قرار گیرند.
۶_ آشنایی بهتر دانشجویان با شیوه های کسب و کار در جامعه:
با شروع آموزش مجازی، وقت آزاد دانشجویان که صرف آمدن و رفتن به دانشگاه و انجام فعالیت های غیردرسی می شد، بیشتر گردید و همین امر موجب شد تا دانشجویان بتوانند در کنار آموزش مجازی، به دنیای کسب و کار نیز وارد شوند و تجربه فعالیت اقتصادی و شغلی را بر دانش خویش بیفزایند.
۷_ هدفمند شدن مواد درسی و آموزش های علمی و امور پژوهشی:
افزون بر تغییر در ارتباط سنتی استاد و دانشجو و اصل تاریخی شاگردپروری، تدریس مواد درسی در چهار نیمسال به صورت مجازی، خواهی نخواهی بر شیوه و سبک تدریس و نوع مطالب و مواد درسی استادان و پالایش و گزینش بهتر مطالب علمی تاثیر داشته است.
آموزش مجازی به هر حال، چشم انداز و عرصه های تازه ای فراروی استاد و دانشجو قرار داد و اعتبار و جایگاه علمی و اجتماعی و رسالت آنان را در یک وزن کشی جدیدی قرار داد.