گذری و نظری بر شازده حمام! – (قسمت اول)

دکتر لفته منصوری : یکی از کتاب‌های بسیار خوبی که در گونه‌ی ادبی[۱] «خاطره» خواندم، شازده حمامِ محمدحسین پاپلی یزدی است. آن‌هم به‌واسطه‌ی توصیه یک دوست! نه طرحِ جلدِ کتاب چنگی به دل می‌زند! و نه فهرست بی‌ساختارش! و نه حتی صفحه‌ی فیپایش که موضوع کتاب را یزد – اوضاع اجتماعی – ۱۳۳۰ – ۱۳۴۰، ثبت کرده است! و بدتر چهار جلد قطورش که بیش از ۱۵۰۰ صفحه است و در عصر نخواندن و نیندیشیدن و باری به هر جهت زیستن! مگر بیکارم یا مرتکب گناهی شدم که بیگاری بکشم و ۱۵۰۰ صفحه را بخوانم!

و من اهوازی رانده شده از مدرنیسم و رها شده از سنت و پرت شده در جغرافیای بالای ۵۰ درجه، خواندن این کتاب به چه کارش می‌آید؟ و چه گرهی از انبان پر از دردش می‌گشاید؟ و مگر من و یزدی در یک جغرافیا زندگی می‌کنیم؟ یا تاریخ مشترک داریم؟ یا عقد خواهرخواندگی و برادرخواندگی بسته‌ایم؟ با این همه اما شازده حمام بیش از یک‌ماه مرا درگیر خودش کرد؛ نه فقط برای خواندنش! بلکه برای تفکر و تأمل هم در بگو و هم در مگویش! یا شاید حسرتی فروخورده برای تاریخ غیر رسمی! و شاید برای اینکه بدانم: از کجا آمده‌ام آمدنم بهر چه بود؟ / به کجا می‌روم آخر ننمایی وطنم؟[۲]

اگرچه «خاطره در تقسیم‌بندی ادبیات محاکاتی و غیر محاکاتی جزو ادبیات محاکاتی به‌شمار می‌رود. در این نوع از ادبیات، راوی از رویدادها و واقعیت‌های عینی و مصداق‌پذیر تقلید می‌کند. درحالی‌که ادبیات غیر محاکاتی واقعیت عینی و مصداق‌پذیر را تغییر می‌دهد»[۳] و شاید این مزیت «خاطره نگاری» بر «تاریخ رسمی» باشد. چراکه به‌قول «توین‌بی» تاریخ، عین مورخ است؛ و بی‌طرفی در تاریخ، تعارفی بیش نیست. چون خاطره از تجربه زیسته[۴] خلق می‌شود و گونه‌ای ادبیات اعترافی[۵] است که دربرگیرنده‌ی آثاری است که به نحوی بازگوکننده‌ی زندگیِ خصوصیِ پدیدآورندگان آنهاست. آثاری که در زمره‌ی این نوع ادبیات جای می‌گیرند، تجربه‌ها، احساسات، باورها و حالت‌های شخصی و روحی – روانی خالق خود را باز می‌تابانند.

بنابراین در ادامه این قسمت شما را با خالق «شازده حمام»، دکتر محمدحسین پاپلی یزدی آشنا می‌کنم و در قسمت‌های بعدی جرعه‌هایی از این اثر پر گُهر را به کام‌تان خواهم نشاند.

✅ آشنایی با محمدحسین پاپلی یزدی[۶]:

در سال ۱۳۲۷ در یزد به دنیا آمد. پس از اخذ مدرک دیپلم در زادگاهش، در مهرماه ۱۳۴۶ در دوره لیسانس جغرافیای دانشگاه مشهد مشغول به تحصیل شد. سربازی را در گروه جغرافیای دانشگاه مشهد گذراند و عملاً از دی‌ماه ۱۳۵۰ به استخدام دانشگاه مشهد درآمد. در سال ۱۳۵۵ عازم پاریس شد و فوق لیسانس و دکترای خود را از دانشگاه سوربن فرانسه اخذ کرد. در سال ۱۳۶۲ به‌عنوان عضو مرکز ملی تحقیقات علمی فرانسه در آمد که این سمت تا سال ۱۳۸۸ ادامه یافت. او در همین سال به ایران بازگشت و در دانشگاه فردوسی مشهد به‌عنوان مدیر گروه جغرافیا مشغول به خدمت گردید. در سال ۱۳۶۵ فصلنامه تحقیقات جغرافیایی را بنیان گذاشت.

در سال ۱۳۸۶-۱۳۶۷ بنا به دعوت (C.N.R.S) مرکز تحقیقات ملی فرانسه برای همکاری در پروژه اطلس ایران به فرانسه دعوت شد و هیجده ماه در پاریس ماند. سپس در سال ۱۳۷۰ برای تدریس در دانشگاه سوربن به فرانسه رفت. در سال ۱۳۷۱ به‌دعوت دانشگاه می‌جی ژاپن عازم آن کشور شد. در سال ۱۳۸۰ با درجه استادی به دانشگاه تربیت مدرس تهران منتقل شد. در سال ۱۳۸۵ بنا‌به درخواست خودش و با سابقه ۳۵ سال خدمت بازنشسته گردید.

✅ فعالیت‌هایش پس از بازنشستگی:

پس از بازنشستگی در مشهد به اداره پژوهشکده امیرکبیر، شرکت مهندسین مشاور آمایش و توسعه شرق، انتشارات پاپلی و موسسه فرهنگی کاوشگران میراث شرق می‌پردازد. وی بنیان‌گذار، مدیرمسئول و صاحب امتیاز فصلنامه تحقیقات جغرافیایی و اولین ایرانی دارنده جایزه انجمن جغرافیای فرانسه دانشگاه سوربن پاریس، فردوسی مشهد و تربیت مدرس تهران است. برخی آثار وی به‌عنوان منابع مهم در آزمون‌های کارشناسی ارشد و دکتری رشته جغرافیا معرفی می‌شود.

✅ فصلنامه علمی – پژوهشی تحقیقات جغرافیایی:

فصلنامه علمی پژوهشی تحقیقات جغرافیایی که توسط دکتر محمدحسین پاپلی یزدی بنیان نهاده شده، عملاً تنها مجله علمی – پژوهشی بخش خصوصی در ایران است که با هدف ارتقای سطح کیفی علم جغرافیا در ایران فعالیت می‌کند.

✅ عضویت در گروه جغرافیای فرهنگی انجمن جغرافیدانان جهان:

وی در سال ۱۹۹۶ به‌عنوان عضو اصلی گروه جغرافیای فرهنگی انجمن جغرافیدانان جهان انتخاب شد. این گروه مجموعاً ۱۰ نفر عضو دارد و سهم آسیا ۳ نفر است. استاد پاپلی یزدی یکی از این ۱۰ نفر در دنیا و یکی از ۳ نفر در آسیا است. همچنین وی از مدافعان تشکیل اتحادیه کشورهای اسلامی است و پیشنهاد راه‌آهن سراسری بین کشورهای مسلمان را داده است.

 

✅ مسئولیت‌ و مقام‌ها:

– استاد دانشگاه فردوسی مشهد
– استاد دانشگاه تربیت مدرس تهران
– مدرس دانشگاه سوربن پاریس
– معاون بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی (۶۵-۶۳)
– دبیر اجرائی هم‌اندیشی بین المللی جغرافیای جمهوری اسلامی (۱۳۶۲)
– عضو کمیته برنامه ریزی جغرافیا در ستاد انقلاب فرهنگی
– عضو هیئت تحریریه مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی (تا سال ۱۳۶۷)
– عضو هیئت تحریریه مجله رشد جغرافیا (تا سال ۱۳۶۷)
– عضو هیئت تحریریه مجله Abstract – Iranica
– عضو هیئت علمی مجله A Meditrannee Cemoti Callers Detudes Sur Orienntale Et Le Monde Turco Iranien.
– عضو کمیته ملی اقلیم ایران
– عضو هیئت مدیره انجمن جغرافیدانان ایران
– رئیس پژوهشکده امیرکبیر
– مدیر مسئول انتشارات پاپلی
– ریاست اتحادیه تعاونی‌های بزرگ آبران خراسان بزرگ
– مدیر مسئول و صاحب امتیاز فصلنامه علمی – پژوهشی تحقیقات جغرافیای از سال ۱۳۶۵ تا ۱۳۸۹

 

✅ افتخارات:

اولین ایرانی دارنده جایزه جغرافیای فرانسه کتاب کوچ‌نشینی در شمال Nomadisme dans lenord du khorassan LC که در سال ۱۹۹۱ به زبان فرانسه و توسط انجمن ایران‌شناسی فرانسه در پاریس به چاپ رسید. برنده جایزه (J.MOROT) یکی از جوایز انجمن جغرافیای فرانسه گردید. این اولین بار است که یک کتاب نوشته یک ایرانی جایزه انجمن جغرافیای فرانسه که از اواسط قرن ۱۹ اعطاء می‌گردد را به دست می‌آورد. ترجمه این کتاب که توسط آقای اصغر کریمی انجام شده است برنده جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران در زمینه علوم اجتماعی در سال ۱۳۷۲ شده است. برنده جایزه اول طرح‌های دانشگاه در اولین جشنواره فردوسی، برگزار شده در دانشگاه فردوسی. تقدیر از دکتر حسین پاپلی یزدی به‌عنوان چهره ماندگار.

 

✅ آثار:

 

– گردشگری (ماهیت و مفاهیم)، ناشر: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت). ۷ آذرماه ۱۳۸۶.
– نظریه‌های توسعه روستایی، ناشر: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت). ۷ خردادماه ۱۳۸۶.
– نظریه‌های شهر و پیرامون، ناشر: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت). ۱۱ شهریورماه ۱۳۸۶.
– مجموعه مقالات بین المللی رویکرد فرهنگی به جغرافیا، جغرافیا بستری برای گفتگوی تمدن‌ها، پدیدآورنده: محمدحسین پاپلی یزدی، ناشر: دانشگاه فردوسی مشهد – ۱۳۸۱.
– شاه‌عباس و پینه‌دوز، ناشر: پاپلی – ۱۳۸۳.
– خاطرات شازده حمام: گوشه‌ای از اوضاع اجتماعی شهر یزد دهه ۴۰-۱۳۳۰، ناشر: پاپلی – ۳۰ تیر، ۱۳۸۴ و تجدید چاپ نوزدهم ۱۳۹۴.
– حمد، ثنا و ذکر خداوند در شاهنامه، به اهتمام محمدحسین پاپلی یزدی، ناشر: پاپلی – ۲۹ اردیبهشت، ۱۳۸۶.
– کوچ‌نشینی در شمال خراسان، تألیف دکتر محمدحسین پاپلی یزدی – ترجمه اصغر کریمی – آستان قدس.
– اطلس ایران، مشترک با محمود طالقانی، برنارد هور کارد و هوبر مازورک، پاریس ۱۳۷۷، ۱۹۲ ص، فرانسه.
– فرهنگ آبادی‌ها و مکان‌های مذهبی کشور، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی بهمن ۱۳۶۷، ۶۳۹ ص.
– مجموعه مقالات هم‌اندیشی جغرافیا شماره ۱، به کوشش دکتر پاپلی یزدی، بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس، اردیبهشت ۶۵، ص ۵۰۱.
– مجموعه مقالات هم‌اندیشی جغرافیا شماره ۲، به کوشش دکتر پاپلی یزدی، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس، آبان ۱۳۶۵، ص ۲۳۷.
– مجموعه مقالات هم‌اندیشی جغرافیا شماره ۳، به کوشش دکتر پاپلی یزدی، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس، آبان ۱۳۶۵، ص ۲۳۷.
– مجموعه مقالات هم‌اندیشی جغرافیا شماره ۲، به کوشش دکتر محمدحسین پاپلی یزدی، آستان قدس رضوی ۱۳۶۶.
– افغانستان – اقوام و کوچ نشینی، مجموعه مقالات به کوشش دکتر محمدحسین پاپلی یزدی، ۳۰۰ ص، ۱۳۷۲، مشهد.
– افغانستان – اقوام و کوچ نشینی، مجموعه مقالات به کوشش دکتر محمدحسین پاپلی یزدی، ۲۵۰ ص، ۱۳۷۲.
– قنات‌های تفت به کوشش دکتر محمدحسین پاپلی یزدی و مهندس مجید لباف خانیکی انتشارات پاپلی، ۱۳۷۲، تجدید چاپ در سال ۱۳۸۸ در ۳۰۰۰ نسخه.
– قنات قصبه گناباد به کوشش دکتر محمدحسین پاپلی یزدی انتشارات پاپلی ۱۳۷۱، تجدید چاپ در سال ۱۳۸۸.

 

 

✅ ترجمه‌ها:
– کوچ‌نشینان و شبانان، پدیدآورنده: گزاویه دو پلانول، محمدحسین پاپلی یزدی (مترجم)، ناشر: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت) – ۱۳۸۳.
– قنات، اثر هانری گوبلو، ترجمه ابوالحسن سروقد مقدم – دکتر محمدحسین پاپلی یزدی، آستان قدس رضوی ۱۳۷۱. تجدید چاپ در سال ۱۳۸۹ شمارگان ۳۰۰۰ نسخه جغرافیای فرهنگی، Paut Claval ، ترجمه ابولحسن سروقد مقدم و دکتر محمدحسین پاپلی یزدی.

کتاب شازده حمام دکتر محمدحسین پاپلی یزدی در فروشگاه اینترنتی کتاب رشد اهواز موجود است. شهروندان اهوازی می‌توانند از طریق وب‌سایت WWW.roshdbook.com کتاب را سفارش داده، هزینه آن را پرداخت نمایند و از طریق پیک موتوری بدون پرداخت هزینه ارسال؛ دریافت کنند.

 

 

✅ پانوشت منابع و اصطلاحات:
۱ – Genre
[۲] – شعر از مولانا.
[۳] – حری، ابوالفضل (۱۳۹۳)، کلک خیال انگیز، بوطیقای ادبیات وهمناک، تهران: نشر نی، ۱۷.
[۴] – Lived Experience
[۵] – Confessional Literature
[۶] – نگهبان مروی، مرضیه (۱۳۹۴)، بازنمایی شرایط گذار از سنت به مدرنیته در کتاب شازده حمام، پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه الزهراء تهران، صص ۴۴-۳۹.