عوامل تاثیر گذار بر پدیده حاشیه نشینی

مهین سعیدی : مدتی است که خبر تخریب منازل مسکونی روستایی ابوفاضل در صدر خبرها ومنشورات مجازی ورسانه هاست.به همین بهانه آسیب شناسی مختصری بر عوامل تاثیرگذاربر پدیده ی حاشیه نشینی ونقش مثبتی که بنیاد مستضعفان درمهارکردن اصولی وکارکردی این پدیده میتواند بر عهده بگیرد می پردازیم.هرچند که برای حاشیه نشینی تعاریف متعددی وجود داردولیکن تمام تعاریف تحت یک الگو قرار دارندوآن موقعیتی نابرابر که در آن طبقات مسلط اقتصادی، سیاسی به طور منظم ومداوم گروه ها وطبقات تحت نفوذ و حاکمیت خود را از برخورداری منابع وامتیازات عمده ی اقتصادی -اجتماعی وسیاسی محروم میدارند.

در واقع موانع وفشارهای اقتصادی وسیاسی که گروه های حاکم پیش پای گروه های محکوم میگذارندنابرابری ها را دائمی کرده واقشار پایین را به لحاظ اقتصادی وسیاسی واجتماعی حاشیه ای می کند.حاشیه نشینان در معنای عام شامل تمام کسانی است که در محدوده ی اقتصادی شهر ساکن هستند ولی جذب اقتصاد شهری نمی شوند.از دیر باز مسکن به همراه خوراک وپوشاک به عنوان اصلی ترین واساسی ترین نیاز بشرمطرح بوده است.

در واقع رابطه ی انسان ومحیط در قالب مسکن متبلور میشودودر قاب مسکن است که کارکردهای حیاتی انسان مجال ایفای نقش پیدا کرده وریکاوری میشوند.علل پیدایش حاشیه نشینی در موارد زیر نهفته است : 

۱️⃣تحولات وافزایش جمعیت بویژه در شهرها

۲️⃣کمی درآمد سرپرست خانواروبالا بودن اجاره بهاوگرانی زمین وساخت وساز رسمی

۳️⃣دافعه ی مبداء (نداشتن زمین، فقرمعیشتی، عدم وجود ابتدایی ترین امکانات رفاهی وبهداشتی وآموزشی)

۴️⃣فقدان منطقه بندی وکار بری نامناسب زمین

البته در شکل گیری مناطق حاشیه نشینی ویا حداقل در گسترش آن نباید از تاثیر عملکردادارات ودستگاههای دولتی غافل شد.برون زا بودن اقتصادوعدم توجه کافی به نقاط روستایی وعلی الخصوص بخش کشاورزی واختلاف سطح توسعه میان شهر وروستا در برنامه های توسعه ی اقتصادی ،اجتماعی وفرهنگی از عمده ترین علل مهاجرتها و توسعه ی حاشیه نشینی میباشد.در نتیجه حاشیه نشینی، پی آمد نابرابری در روابط اجتماعی ،سیاسی وفرهنگی مسلط بر جامعه است.

بنیاد مستضعفان به عنوان نهادی که اصلی ترین رسالت تشکیل آن اجرای عدالت اقتصادی وتقلیل محرومیت وبی بهرگی از منابع اقتصادی وجلوگیری از تجمع ثروت در دست اقلیتی خاص است مهمترین نهادی است که وظیفه ی رسیدگی به مناطق محروم روستایی وحاشیه ای را دارد.

واگذاری زمین کشاورزی به کشاورزان وباغبانان تحت عقود اسلامی، ایجاد مولفه های رفاهی ،بهداشتی وآموزشی در مناطق روستایی، ایجاد مراکز فرآوری وتبدیل محصولات دامی با مشارکت اهالی وکمک به فروش محصولات و…بدیهی ترین اقداماتی است که بنیاد ثروتمند وعریض وطویل بنیاد میتواند انجام دهد.‼️

با کمال تاسف در مدت عمر تشکیل این نهادثروتمند، گذشته از عدم ایفای نقش و رسالت خود در محرومیت زدایی مدتی است که جامعه شاهد تغییر فاحشی در مسیر از پیش تعریف شده ی این نهاد شده است.

ضد محرومین وچاپلوسی برای صاحبان قدرت وثروت برای نهادی انقلابی که بار اصلی مسئولیت انقلاب اسلامی که محرومیت زدایی و از بین بردن حاشیه نشینی را بر دوش دارد نه تنها به هیچ وجهی من الوجوه پذیرفته نیست بلکه باعث زیر سوال رفتن آرمانهای انقلاب ومنویات امام خمینی (ره) و رهبر معظم انقلاب(دام ظله) شده است.

جرمی که در حق مردم محروم روستای ابو فاضل وتوهین به روحانیت وسلاله ی رسول اکرم در ماه محرم الحرام که حتی در زمان جاهلیت هم احترام ویژه ای داشت( و جنگهادر این ماه با آتش بس همراه بود) ودر ایامی که مردم مسلمان وشیعه ی روستا مشغول عزاداری و تهیه ی نذورات خود بودند (واین در حالی است که از مدتی پیش قول همکاری را از مسئولین ذیربط گرفته بودند ) بوقوع پیوست در هیچ قاموسی نمیتوان معنای در خوری برای تفسیر آن یافت.

 

***پژوهشگر آسیب های