احتمال انکارناپذیر انباشت نمک در مخزن سد چم‌شیر / افزایش گرد و خاک با نوع مدیریت آب در خوزستان

یک فعال محیط زیست گفت: خوزستان یک آزمایشگاه بزرگ عبرت در حوزه سدسازی است و حاصل این است که در برخی سکونتگاه‌های انسانی در جایی که یک سوم آب‌های سطحی کشور جاری است، با کمبود شدید آب شرب مواجه هستیم و مردم باید ساعت‌ها معطل بمانند تا آب شرب به دست آورند و معلوم هم نیست کیفیت آن چگونه است.

محمد درویش در نشست نقدی بر منابع و مسائل آب در خوزستان که امروز (۷ آذرماه) در دانشکده علوم دانشگاه شهید چمران اهواز برگزار شد، اظهار کرد: در اوج بحران کشور عراق در حوزه آب، نخست وزیر وقت عراق زمانی که به دولت ترکیه درخواست داد که آب رودخانه‌های دجله و فرات را به میزان قبل برگرداند، وزیر کشور ترکیه پاسخی داد که کلیدواژه ورود به بحران از جمله برای خوزستان است. وزیر کشور ترکیه گفت مگر شما منابع نفتی را با ما به اشتراک می گذارید که ما منابع آب را با شما به اشتراک بگذارید؟

وی افزود: این نگاه از آنجا می‌آید که ترکیه آب را کالای اقتصادی مثل نفت در نظر گرفته است در صورتی که آب کالای زیستی است و نسبت آن با سرزمین مثل نسبت آن با زیست انسان‌ها است و ضامن بقا است و نباید به آن به عنوان کالای اقتصادی در نظر گرفت. هرجا که این نگاه باشد، مقدمه شروع فاجعه است و اکنون نیز این فاجعه را در جای جای ایران می‌بینیم.

وجود آب نتواسته مشکل را حل کند

این فعال محیط زیست گفت: در استان‌های برخورداری مثل گیلان، چهارمحال و بختیاری و خوزستان که نسبت به جمعیت بیشترین سرانه آب شیرین را دارند، همان قدر بحران آب جدی است که در استان‌های کم برخورداری مثل یزد با این بحران مواجه هستند. ظاهرا وجود یا عدم وجود آب نتوانسته مشکل را حل کند.

وی بیان کرد: تنها استانی که میزان بارش آن چهار برابر متوسط نیاز شهروندان آن است، گیلان است و می‌بینیم که به دلیل کمبود آب شرب و کشاورزی، تبدیل به کارگاه بزرگ سدسازی شده است و جنگل‌ها در حال قربانی شدن برای سدسازی هستند. وقتی دلیل این کار را می‌پرسیم می‌گویند آب هست اما کیفیت ندارد و فاضلاب و پس‌آب در حال وارد شدن به سفره‌های زیرزمینی و سطحی است.

درویش گفت: وقتی می‌گوییم چرا سراغ احداث تصفیه‌خانه و مدیریت زباله نمی‌روید می‌گویند برای این کار دست کم یک هزار میلیارد تومان نیاز داریم؛ اما به جای آن سد می‌سازند که هزینه‌اش ۶ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان است. چگونه است که یک هزار میلیارد تومان برای مدیریت زباله و تصفیه‌خانه نیست اما ۶ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان وجود دارد؟ این بحران وجود دارد و ناشی از آن است که آب را کالای زیستی نمی‌دانیم.

خوزستان آزمایشگاه بزرگ عبرت سدسازی

وی ادامه داد: خوزستان یک آزمایشگاه بزرگ عبرت در حوزه سدسازی است و حاصل این است که در برخی سکونتگاه‌های انسانی در جایی که یک سوم آب‌های سطحی کشور جاری است، با کمبود شدید آب شرب مواجه هستیم و مردم باید ساعت‌ها معطل بمانند تا آب شرب به دست آورند و معلوم هم نیست کیفیت آن چگونه است. از طرف دیگر نیز با بحران جدی در کمبود آب برای کشاورزی در خوزستان روبه‌رو هستیم.

این فعال محیط زیست تاکید کرد: می‌بینیم که نوع مدیریت آب در خوزستان، منجر به افزایش تولید گرد و خاک شده است. این وضعیت، منجر به تقابل بین مردم در شهرهای مختلف در داخل و خارج از استان نیز شده است و این‌ها همه نشان‌دهنده این است که متاسفانه آب به جای اینکه نعمت بزرگی باشد برای تضمین تاب‌آوری، به چالشی بزرگ تبدیل شده است.

درویش یادآور شد: وقتی طرح‌هایی که قرار است در بالادست استان خوزستان انجام شود را بررسی می‌کنیم، می‌بینیم که دست کم حدود ۸ میلیارد مترمکعب قرار است در سرشاخه‌های کارون، کرخه، دز و زهره برداشت شود و شاهد تغییر مسیر رودخانه‌ها و یا ساخت سدهای مخزنی جدید می‌شویم و این می‌تواند به شدت برنامه‌ریزی‌ها و سرمایه‌گذاری‌های در نظر گرفته شده با آورد رودخانه‌های خوزستان را با خطر جدی روبه‌رو کند.

فاجعه‌ای به نام سد چم‌شیر

وی با اشاره به فاجعه بودن احداث سد چم‌شیر گفت: همان بلایی که ترکیه بر سر عراق آورد، به احتمال زیاد اینجا نیز اتفاق بیفتد. بحث‌های زیادی درباره سد چم‌شیر وجود دارد. این سد با گنجایش ۲.۳ میلیارد مترمکعب، پنجمین سد بزرگ کشور خواهد بود. بر اساس گزارش زمین‌شناسی، ۷۰ درصد مخزن این سد متاثر از تشکیلات گچساران است، همان تشکیلاتی که سد گتوند در آن مستقر بود و بر اساس گزارش دانشگاه تهران در سال ۹۸، تاکید شده که احتمال اینکه سالانه ۵۰۰ هزار تن نمک در مخزن این سد انباشته شود، انکارناپذیر است.

این فعال محیط زیست گفت: بنابراین انباشت نمک بر پایین دست سد تاثیر می‌گذارد و چشمه‌ها را شورتر می‌کند و بحران جدی‌تری در شرق خوزستان، هندیجان و بندر دیلم استان بوشهر خواهد داشت

احتمال ورود مواد شیمیایی به مخزن چم‌شیر

وی با استناد به گزارش وزارت نفت گفت: بنا بر گزارش منتشر شده از سوی وزارت نفت، با توجه به تزریق شوری ممکن است نتوانند ۱۱ چاه نفتی که در مخزن سد وجود دارد را کاملا مهار کنند و ورود مواد شیمیمایی و بیولوژیک می‌تواند کیفیت آب را از استاندارد خارج کند.

درویش با انتقاد از شفاف نبودن سازمان حفاظت محیط زیست افزود: سوال اساسی این است پس چرا اجازه داده می‌شود کار انجام شود؟ این یکی از مشکلاتی است که باید در دانشگاه مورد بحث قرار بگیرد. گزارش‌ها به موقع منتشر نمی‌شود و در معرض قضاوت کارشناسان بی‌طرف قرار نمی‌گیرد تا موقعی که یکی از آقایان دچار وجدان درد شود، بازنشسته شود، یا اختلاف نظر پیدا کنند و آرام آرام و قطره‌ای اطلاعات به بیرون نشت کند و تازه رسانه‌ها و افراد مستقل علمی مطلع و متوجه ابعاد خطر شوند و این در صورتی است که طبق قانون، گزارش‌ها باید روی سایت سازمان حفاظت محیط زیست قرار بگیرد. برخی از عناصر در سازمان محیط زیست در انتشار گزارش سد چم‌شیر مقاومت می‌کنند. این‌ها اتفاقاتی است که باعث می‌شود ما دیر متوجه ماجرا شویم.

سد گتوند، مسئول شوری ۲۰ درصد جلگه خوزستان

این فعال محیط زیست گفت: در گزارش نهاد ریاست جمهوری در دولت دوره اول حسن روحانی، آشکارا گفته شده سد گتوند مسئول شوری ۲۰ درصد از جلگه خوزستان است؛ راهبردی‌ترین و اصلی‌ترین مرکز تولید غذا در ایران. این‌ها باید در آینده عبرت باشد، باید رودربایستی را کنار گذاشت و تلاش کنیم از آب به عنوان کالای اقتصادی، انتشار و تولید پول نداشته باشیم.

وی بیان کرد: این منطقی که می‌گوید نباید اجازه دهیم قطره‌ای آب وارد خلیج فارس شود، منطق به شدت غلطی است زیرا می‌تواند اصلی‌ترین محل تنوع زیستی در جنوب را به خطر اندازد. رمز حکومت بر طبیعت، احترام به قوانین حاکم بر طبیعت است و نباید در برابر آن گردن‌کشی کنیم.

راه حل چیست؟

درویش گفت: اگر قرار است مشکلات خوزستان، اصفهان و دریاچه ارومیه حل شوند باید به سمت اقتصادی برویم که آب محور نباشد. همه راه‌ها نباید منجر به افزایش و کوبیدن بر طبل وابستگی معیشتی به منابع آب و خاک باشد؛ مشکلی که اکنون در جنوب خوزستان، بهمنشیر، شادگان و آبادان و خرمشهر داریم. چند میلیون نخل از دست رفت؟ می‌خواهند سد تنظیمی بزنند که خود بحران آفرین است.

وی افزود: هنر ما این بود که اقتصاد آب محور باشد در حالی که در سرزمینی که بخش عمده آن در کمربند خشک جهانی است، نباید تمام تخم‌مرغ‌ها را در سبدی بگذاریم که چشمش به آسمان است.

پ