ألأمثال الشعبیه

عارف خصافی : لقد انتهینا من القسم الأول من الأمثال الشعبیه فی الشعر و دخلنا القسم الثانی و الختامی لإستخدام الأمثال فی الشعر الشعبی و تطرقنا بما یخص لنا فوجدنا قصیده واحده و هی نادره التی احتوت اکثر من مئه مثل و نظمت بمفردات سلسه وفسمیت : الأمثال المنظومه لشاعر و الأدیب *الحاج زامل ابو فاخر* و کیفیه استخدامها و اجتذابها و حلاوه معانیها السلسه.قبل ما ندخل بصلب القصیده یلزمنا ان نتطرق بالوجیز لإیضاح الأمثال الشعبیه فی الشعر و النثر:

الأمثال الشعبیه هی حکمه الأجداد الشفاهیه، وموروث التاریخ الثقافی للمجتمع، فالمَثَل؛ قصه حیاه ترویها الأجیال، وحکایه حکمه الأجداد الصالحه لکل زمان ومکان مع اختلاف اللهجات. فلا تخلو أی منطقه جغرافیه من وجود الأمثال فیها، حتى ولو قلّ استخدامها.المَثَل؛ هو قصه تعلیمیه وجیزه قد تکون شعرا او نثرا.

الأمثال الشعبیه هی من أکثر فروع الثقافه الشعبیه ثراءا، لأن الأمثله الشعبیه تجسد التعبیرات الناتجه عن تجربه شعبیه طویله ویکون ملخصها العبره والحکمه المکتسبه من التجربه، یکون للأمثال الشعبیه ملامح وفکر شعبی ، لذلک تتسم الأمثال الشعبیه بجزء من حیاه ومعتقدات ومعاییر الأخلاق للشعب.خاصه لو التصق المثل بالشعر لا محاله له أن ینحک بمحفوظات الشعوب.
فهنا نسلط الضوء إلى قصیده ( الأمثال المنظومه) للشاعر *الحاج زامل ابو فاخر* التی اخذت دورا هاما بمجتمعه لجزاله المفردات و سلاسه الوزن و جمال إستخدام البلاغه. فالیکم ما تبقى من القصیده فی القسم الختامی لها:
_____

ما تدری الوکت، اِشلون تالی ایصیر؟
اتدّور الحقیقه، اویا الغراب اتطیر؟!
اِلما عنده مشیر ایروح گبلِ ایشیر
او هسه امشیرها ایذبّک بلمهاوی

نایم لِضُّحی مَتغیر العاده
و لاتغیر افراشک حتی لوساده
صدگ واوی لیخورِ ایجیب لولاده
اَحسن من سبع؛ اِلنّایم او داوی

غدا المعروف یا وسفه اشکُبُر فِیتَه؟
ولیگطَع سبیله، امننهیم بیته
من بعدِ اِلیسوّی الزّین تالیته
ایصیر اِعللِبدالِ الزّین شرّاوی

لیش امعای من الیوم تتلوّه؟
مِن شفت الوکت لیغاد یتنوّه
إلما کض الجِدَح بیده_ ما یروه
معلاگه او جمیع اجروح مَیداوی

من عندی الوکت، شو نگص معروفه؟!
ایشگلی اشما آَخیّط فتگ، واروفه
الحَیَّه العضته، کلوکت بی خوفه
من شاف الحَبِل ممدود مِتساوی

إسمعنی شگلّک و اقبَل الشوره
أمثال العرب بکتاب مسطوره
لا تگعد ورا طوفه المفطوره
او لا یم المره لِدّوِّرِ القاوی

اِمشی اویا الوکت لو یاک متعیّل
قدّملَه مکانک وزلَف او میّل
مَیخرّب النوبه غیر اُبو عیّل
من توصل_ یربطه إیحِشلَه فلاوی

عَزِّز هَنَّفس و العِفه و الغیره
کِلمَن شال حِملَه او عِدَل تدبیره
اِل تِعبتلَه إدیته یفرح اصدیره
الیکُرب بالنخل یأکل الحلاوی

لا تطلب الحاجه الا من اثنین
لو سید عمامه لو نسل اِحسین
شری امن الزین اِشرب لا تخجل الزین
بالک من خَرَه تاکل العسلاوی

لو تحچی کلامک احچیی ابترتیب
فسّر لو غلط تحچیه، لوه امصیب
هم تقبل الشات ایصاحباه الذیب؟
او هم اصحاب حَیَّه اصیر وحساوی؟!

حگک ما دریت اِشجری _ شنهو صار؟
گاعد منتچی او مسدود باب الدار
شی اتصیح بیک ادخیل یا ستار
شی تاکل عسل او تمر خضراوی

ما ینلام جفنی ادموع لو هلها
یبچی اعلی الگلب لهموم حاملها
ما تنباگ دیره الا منهلها
یگعد للحرامی منها میراوی

ابیوم اصغیر آنا امعذَّب ابدنیای
ذللّنی الوکت او چان هو اویای
ربیته او تعبت اعلِه او صار اربای
حگ الّا شرف او موش غیراوی

إشمالک یزّمان اییتنا او فییّت؟
کشّفت المغطّا او ظهر لهلِ البیت؟!
إعمل زین بالدنیا کأن حییّت
برکان الحجر او صرت مکاوی

اِیدِگ الیوم گلبی شو اهیسنه!
کله امن المصایب صار بی ونه
شوروها النّسا شنهو الیردنه
او تالی شُورهِن لِفّو بلمزاوی

وین الّلی یفسّر یطلَع العِلّه؟
علی رمز الطلایب بین هَل مِلّه
الیدری ایگول حَگّه المادری ایگلّه
علی گلبه عدس یطرد علی مهاوی

سال السیل وین الّلی بعد ینجی؟
او هم لَجّیت گلی، إشفادنی لجّی؟!
حاجه لو إلک سَمّی الچلب حجی
او گلّه مرحبا یا زین الیراوی

عذّبنی الوکت ما شفت بی راحه
آنا الچنت افوی ابحورها اسباحه
گبل اَرمی و اجیس الزّیط بیناحه
او هسه اخطی الیبل والیشن علاوی

شفت الیوم مکتوبه اعلانیه
صیر اهدان لمّک عیش دهریّه
او مکتوبه الریاسه ابحگ افاعیه
او من راد الأمان ابسیف برقاوی

ضاگت و ستضاگت یا عمود الدین
نترجی الفرج عمیان و مغمضین
هم یظهر الغایب من بعد اِسنین
او هم تصفا فقط لَتصیر عیلاوی

اَختم بالقلم و اللُّوح و المسطور
و بزمزم او مکّه او ذاک جبلِ الطُّور
یحفظ لی الکرسی و العرش و النور
وبوحی النِزَل وکتاب الِسماوی.