الأمثال الشعبیه

عارف خصافی :الأمثال، فن بیان _ یقرّب المراد إلی العقول و یثبّت المعانی فی النفوس لأجل ایجاز اللّفظ و إصابه المعنی و حُسن التشبیه.حَمَل بین ثنایاه جوانب شتّی من التراث الفکری و الإجتماعی.

المثل، یحتفظ بصورته و لا یتغیّر بل یجری کما جاءت من مکانها لهذا کثُرت الأمثال القصصیه و القیاسیه فی الأدب.من خلال دراستنا حول الأمثال وجدنا أمثله بعض القصائد لبعض الشعراء بما لا یتجاوز عددها خمسه أمثال فی کل قصیده.
لکن لو تطرقنا إلى الشعر الشعبی لرأینا الشاعر *زامل ابو فاخر العبوداوی* قد غرس شجره الأمثال بقصیده واحده قد احتوت اکثر من مئهِ مَثَلِِ فیها.بینما ترتبت القصیده من ثلاثه و ثلاثین بیتاً و اعتبرت فریده من نوعها.و فی کل بیت منها احتضن أکثر من مثالین.

فالشاعر *الحاج زامل ابوفاخر العبوداوی* هدف لتبیین سمات المَثَل بالشعر.
فقصیدته المسمّی بالآمثال المنظومه فی دیوانه اصبحت مرآه صادقه لحکمه الشعب و مستودع للعادات و التقالید کما انها تعتبر خلاصه التجارب الإنسانیه و اختزال للخبرات الفردیه و الجمالیه و المعرفه الشعبیه.
فإلیکم بعض نماذجها:

*إمشی اویا الوکت طیعه و لاتلاوی*
*مادام السبع مچتوف للواوی*

مادام السّبع مچتوف یبرالَه
بالک لِزُفَر لاتصیر دسماله
ما عنده صدیق او صنف بی حاله
ایبیع اشعیر لکن حنطهِ ایراوی

هاذ الوکت بس ایفید حچی الزّین
لا تحچی کلام النقص بین اثنین
کل طوفه بها فاره لها اذنین
تنطی اخبار من عندک الی الرّاوی

حگک لو سهرت الیل بی حییّت
مالومک بعد یفلان لو شکّیت
إیحطک بالنگب ویصیح یهل البیت
حرامی اگبال طوفتکم تری امباوی

مو گتلک انا ، یفلان چم نوبه؟
عندالله کل خیّر إله حوبه
بوب الناس لیدگهن تری بوبه
یندگن او حِسهِن لسّما ایداوی

ما تدری الدهر کلیوم بَهلَه ایمیل؟
خلّاها تصیح الویل ثم الویل
من راد العُلا مَینام طول اللیل
ینطُر گومه او سلف العُلا ضاوی

اِلما فسّر أموره کلوکت ندمان
یحتار ابزمانه او هم یضُل حیران
اِلما یحفظ حلاله تاخذه الرعیان
اِحفظ غنمک او لاتخوّن الشاوی

اِمشی او یلوکت او صیر له ممنون
کَثر احیود گبلک حط لها اگرون
کسری وین والضّحاک او هارون؟
الگَل الغیم وین اتروح الی ناوی؟!

کَلفَه المسئله _ حَلَّه مشاکلها
بس ربک الباری یگدر ایحلها
من تحچی تری اتگطع سناسلها
من تجبل الشَّعره اتیبها طاوی

مَتگلی اشسده بالناس و اشصایر؟
کلها جایشه_ و دمومها فایر
طِیر الطار ، یوگع ما یضل طایر
من یوگع، دگلی ابیا کتر یاوی؟!

دوک اُحفظ کلامی ولعَن الشیطان
بالمعروف تدری آمر القرآن
هم تدری اللَّسان الیوم شبه احصان
المیصونه ، یزگطه هاذ صگلاوی

ما تدری الوکت سوّاله چَم فیّه؟!
ویدوّر علینا_ گام اِلحیه
اُصبر والصبر مبروک تالیه
من بعد الشمس هم تبتنی اصهاوی

لیش الدّمع من عینی یکت اسفوح؟
او حط اجروح بالدّلال فوگ اجروح
یِملِ اللی وراه اکحیل وین ایروح؟
یرجع للمراح الچان بی ضاوی

 

 

__________
۱_ *دیوان الحاج زامل العبوداوی، قصیده الامثال المنظومه ، صفحه ۵٢*