یوم العباس، میراث عاشورایی مردم عرب اهواز

نعیم حمیدی :عاشورا در اهواز عرصه تبلور عشق و دلدادگی به خاندان نبوت و امامت ، کانون تجسم سنت ها ، آیین های عزاداری و سوگواری مردم عرب در رثای سید و سالار شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین و نقطه پیوند مستحکم فرهنگ و هویت عرب اهوازی با تشیع و تعالیم تابناک مکتب اهل بیت می باشد و به همین دلیل و برهان روشن مقام معظم رهبری در سال ۷۶ و طی سفر به خوزستان ، اهواز را بندرگاه “صدور تشیع” معرفی و نام نهادند

معرفی حاکم اهواز از سوی ائمه اطهار حتی در زمان استقرار دولت های اموی و عباسی و آثار قدمگاه و اقامت امام رضا علیه السلام در محله عامری کنونی و همچنین وجود شهر تاریخی عسکر مکرم در شمال اهواز بعنوان زادگاه دانشمندان بزرگ و مرکز علمی جهان اسلام در قرن های سوم تا پنجم هجری همه بر صبغه شیعی اهواز و باور عمیق مردمان آن به مکتب اهل بیت در دوره های مختلف تاریخی پس از ظهور اسلام دارد

 وجود شاعران بزرگ و نامدار پرورش یافته در مدرسه عاشورا همچون ابن سکیت دورقی ، دعبل خزاعی تا ملافاضل سکرانی، شیخ ابراهیم دیراوی، سید شعاع فاخر ، علی عباس حزباوی، عزیز فیصلی و … نوحه های نغز و پر محتوا ، اشعار حماسی ، مقتل خوانی ، توزیع نذری در طول ایام دهه محرم ، برپایی حسینه ها و تکیه های پرتعداد بویژه در خرمشهر. آبادان و اهواز ، برگزاری سه بار مراسم روضه و خطابه در حسینه ها و مساجد مرکزی شهرها و روستاها طی دهه نخست محرم ، تعزیه های تاریخی در روستای خلف الحیدر شوش، برپایی مواکب پذیرایی از عزاداران تنها نمونه ها و مصادیق اندکی از انبوه مظاهر فرهنگ عاشورایی در اهواز و سایر مناطق خوزستان است.اما آنچه بیش از همه برجستگی داشته و مردم عرب خوزستان و اهواز در طول قرن های اخیر آنرا پاس و گرامی میدارند “یوم العباس” یا همان روز هفتم محرم می باشد

همه می دانیم حادثه کربلا در سال ۶۱ هجری صرفا در نیم روز عاشورا و در بازه زمانی صبح تا اقامه نماز ظهر رخ داده و امام حسین علیه السلام و ۷۲ تن از یاران با وفابش طی آن به فیض شهادت نائل شدند اما شیعیان و پیروان ثارالله در راستای تکریم مقام شهدای عاشورا ، روزهای دهه نخست محرم را به نام اصحاب و اهل بیت سیدالشهدا نامگذاری کرده اند که از جمله آن مردم عرب خوزستان ، روز هفتم را به “یوم العباس” و مناسبتی جهت تجلیل و گرامی داشت مقام شامخ فقیه آل علی حضرت ابوالفضل العباس علیه السلام قرار داده اند

در یوم العباس و یک شب پیش از آن مجالس حسینی و نوحه ها به نام و مناقب قمر بنی هاشم زینت می یابد و سینه زنی ها سنگین تر و روضه ها حماسی تر می شود.شعارها و تحدیات حضرت ابوالفضل در روز عاشورا علاوه بر تحریک عواطف ، روح ایستادگی ، شهامت و شهادت را در وجود عزاداران مجالس علمدار کربلا زنده می کند .جملات و مقاطعی همچون : “یا نَفسُ مِن بَعد الحسین هُونی/فَبَعده لاکُنت ان تَکُونی /هذا حسین شارب المَنون /و تشرَبین بارِد المَعینی/ هَیهات ما هذا فِعال دینی /
ولا فِعال صادقُ الیقینی

کفالت زینب ، گفتگوی شمر ابن ذوالجوشن با ابوالفضل در نزدیکی خیمه زینب کبری سلام الله علیها، حمل آب به اردوگاه امام حسین ، شجاعت کم نظیر، شهادت مظلومانه و حکایت فرزندان ام البنین از موضوعات مهم محالس روضه خوانی در شب هفتم و یوم العباس می باشد

راه اندازی دسته ها (دایره) عزاداری در سطح محلات شهری و معابر روستایی از جمله مظاهر دیگر یوم العباس در خوزستان و اهواز است. آن هنگام که روز هفتم محرم فرا می رسد از ساعات اولیه بامداد تا غروب آفتاب در نقطه نقطه اهواز و سایر شهرهای خوزستان شور ، شوق و نشاط خاصی برای خدمت و سوگواری شکل می گیرد از کوی عامری، صخیریه ، آسیه آباد ، حصیرآباد تا آخراسفالت و کوی مشعلی و کوت عبدالله و از بروال تا زرگان اسباب پخت و پز برپا و هزاران ولیمه ، موکب توزیع نذورات و مجالس سوگواری برگزار می شود .مسجد و حسینیه حاج احمد عامری و مسجد خیری کوی عامری ، حسینیه معشوری ، مسجد امام رضا و حسینیه شیخ حسین در آسیه آباد و مساجد ابوالفضل و امام حسن حصیراباد به کانون جوشش عواطف و احساسات جوانان مومن و دلداده مکتب عاشورا و مدرسه کربلا تبدیل و صحنه های ماندگاری برای ابراز محبت به آل الله ترسیم می گردد

جوانان لشکرایاد در شامگاه روز هفتم ماه محرم براساس سنت دیرینه مردم عرب اهواز ، مراسم عزاداری ویژه “یوم العباس” را برگزار می کنند.نوحه خوانی به سبک سنتی با نوای گرم “سالم صافی” و سینه زنی “چلاب” از جلوه های مراسم یوم العباس در منطقه رفیش بود . در این روز جوانان لشکر آباد خاطرات گذشته را در ذهن ها زنده می کنند تا سنت ها و فرهنگ عاشورایی اهوازی ها در کتاب زرین تاریخ این سرزمین ماندگار شود

در ملاشیه ، عین ۲ ، کوی علوی ، سیاحی و … هر ساله بزرگترین موکب عزاداری در راستای ابراز محبت خالصانه به ساحت ساقی تشنه لبان نینوا با مشارکت چند هزار نفر خصوصا جوانان ، راه اندازی و مردم این محلات مناسبت روز هفتم را گرامی می دارند

در ملاثانی روضه های بیادماندنی شیخ جابر ساعدی منش در مسجد صاحب الزمان عج با اشعار زنده یاد شیخ عبدالامیر فتلاوی مانند “شد ابوفاضل و شل اطرادها” ، “دعا ابن الزیاد للقائد السردال……” از نوستالژی های ماه محرم بویژه جوانان دهه های ۵۰ ، ۶۰ و ۷۰ می باشد

در مجموع روز هفتم میراث ماندگار عاشورایی اهوازی ها و سایر مردم عرب خوزستان است که انتظار می رود سازمان میراث فرهنگی و گردشگری نسبت به ثبت “یوم العباس در اهواز” بعنوان بخشی از فرهنگ ناملوس اقدام و از مظاهر عاشورایی مردم خوزستان پاسداری نماید

️