کابل و بغداد ؛ دو جنگ با دو نتیجه متفاوت

دکتر فیصل مرداسی:دو هفته‌ای است که جهان در شک نابودی میراث ۲۰ ساله تولید دموکراسی در افغانستان با فروپاشی زود هنگام دولت مستقر و فرار اشرف غنی و سقوط کابل توسط جنگجویان طالبان قرار دارد. این شوک آنچنان شدید بوده که تحلیل های متفاوت و متناقض، نتوانسته است این اتفاق را برای افکار عمومی جهان روشن کند و همچنان سوال های بی پاسخ زیاد است.

رخی از شکست مفتضحانه آمریکا در افغانستان سخن می‌گویند و طالبان را قهرمان مقاومت و مبارزه با استکبار جلوه می دهند.برخی نیز از روابط پشت پرده و توافقات سری برای استقرار طالبان و تحویل افغانستان به این نیروی شورشی سخن می رانند و سقوط کابل را یک جابجایی مدیریت شده قدرت از یک دست نشانده غرب گرا به یک دست نشانده سنت گرا تحلیل می‌کنند و خطرات استقرار طالبان را برای امنیت چین، روسیه و به خصوص ایران گوشزد می کنند. واقعیت هرچه باشد، ولی ظاهرا مصیبتهای مردم بی‌پناه و مظلوم افغانستان تمامی ندارد.

فعلاً تجربه طالبان در این ۲۵ سال اخیر به خصوص دوران دوری از قدرت باعث شده است که حفظ ظاهر کند و تسلط بر افغانستان با حداقل کشتار و بی رحمی صورت گیرد. اگر چه نمی توان آینده را به خوبی پیش بینی کرد و تقریباً عموم کشورها و حتی قدرت های بزرگ از ترسیم آینده افغانستان با حضور طالبان عاجزند و هرگونه موضع‌گیری را به آینده موکول می کنند.فشارهایی که از افکارعمومی مردم آمریکا و جمهوریخواهان به دولت بایدن وارد می شود نشان می دهد، این تصور که تحویل افغانستان به طالبان یک تصمیم اختیاری و ارادی بوده زیر سوال است. گویی افغانستان برای آمریکا تبدیل به ریگ داغی شده بود که باید سریعا آن را رها می کرد.

در سال۱۳۹۳ مشابه این اتفاق در عراق رخ داد. سقوط ناگهانی موصل و فروپاشی ارتش تحت مدیریت آمریکا و حرکت داعش به سمت بغداد و تهدید جدی سقوط پایتخت عراق ظرف چند هفته نشان از تشابه جدی این دو رخداد بود. فقط یک تفاوت وجود داشت، داعش بر خلاف طالبان که هویت کاملا افغانی دارد، داعیه‌دار خلافت اسلامی و سرمست غرور ناشی از توسعه سریع در سوریه و حمایت بی دریغ برخی از کشورهای عربی و غیرعربی برای قدرت سازی و قدرت نمایی از هر اقدام هولناکی از کشتار دسته جمعی، سوزاندن، غرق کردن و به بردگی گرفتن زنان و دختران ابایی نداشت. لذا سقوط سریع موصل و پیشروی در عمق خاک عراق و عدم حمایت آمریکا علیرغم انعقاد موافقتنامه های امنیتی فی مابین آمریکا و عراق، احتمال تسلط کامل داعش بر شهرهای مهم این کشور به عنوان یکی از مهمترین تولیدکنندگان نفت را قریب‌الوقوع ساخت. دولت نوری المالکی در بغداد و دولت بارزانی در اقلیم کردستان در معرض سقوط قطعی قرار گرفتند و امیدی به ارتش و آن همه سرمایه‌گذاری‌های کلان برای تجهیز و آموزش نیروهای نظامی وجود نداشت.چند مولفه، عراق را از سقوط قطعی نجات داد و رفته رفته داعش را از خاک عراق و سوریه تار و مار کرد. اکنون ارزش وجودی این مولفه ها را مردم افغانستان به خوبی با تمام وجودشان درک می کنند.

* مولفه اول مرجعیت دینی با محوریت مثلث آیت الله سیستانی، آیت‌الله خامنه‌ای و سید حسن نصرالله

*مولفه دوم که مانند بازویی برای مولفه اول عمل می کرد. نیروی نظامی مردمی شامل حشد الشعبی، مدافعین حرم ایرانی، نیروهای حزب الله لبنان با فرماندهی بی بدیل سردار سرافراز حاج قاسم سلیمانی و سردار سرافراز ابومهدی المهندس و دهها فرمانده میدانی شجاع و توانمند بود.

*فتوای جهاد آیت الله سیستانی، حمایت تمام قد آیت الله خامنه ای و تامین نیروی آموزش دیده و جان برکف توسط سید حسن نصرالله و توان کاریزماتیک فرماندهی سردار سلیمانی و سردار ابومهدی المهندس از سقوط قطعی بغداد جلوگیری کرد و خطر بزرگی را از سر مردم عراق و ایران دور کرد.

*تصویر هولناک ویرانی شهر موصل و سایر شهرهای اشغال شده توسط داعش و اقدامات دهشتناک این گروه تکفیری در این شهرها، می‌توانست در قلب بغداد، اربیل، کربلا، نجف و بصره تکرار شود و یک حکومت سلفی متعصب را بر این کشور مسلط نماید که تهدید جدی برای امنیت ملی ایران بود. سقوط بغداد می‌توانست خطرات بزرگ زیر را برای منطقه به ارمغان آورد:

¤ کشتار مردم عراق به خصوص شیعیان و سایر مذاهب عراقی مخالف داعش و ایجاد یک فاجعه انسانی غیر قابل تصور

¤ تهدید جدی مرزهای غربی ایران و انتقال ناامنی به استان‌های مرزی از جمله خوزستان، ایلام، کرمانشاه، آذربایجان غربی و حتی سایر استان های سنی نشین

¤ از بین رفتن منافع اقتصادی ایران در عراق از جمله نابودی صادرات سالانه ۱۰ میلیارد دلار که در دوران تحریم‌های سخت آمریکا، نقطه اتکای جدی ایران بوده است.

¤ بروز جنگ مذهبی ریشه دار و طولانی

تجربه سقوط کابل به یمن فداکاری های مردم عراق و ایران و نقش برجسته مرجعیت در بغداد رخ نداد و اکنون مردم امنیت خود را مدیون این فداکاری‌ها هستند. وقتی راهپیمایی معترضین برخی از جوانان ناسیونالیست عراقی نسبت به مشکلات دولت عراق را بصورت میدانی در شهر کوت و بغداد در سال ۱۳۹۷ مشاهده می‌کردم و خاطره تلخ به آتش کشیدن کنسولگری ایران در کربلا و بصره را یادآوری می کنم، می بینم چقدر حافظه تاریخی مردم ضعیف و نا شکری برخی بالاست.این یادداشت را به تمام کسانیکه با ‌‌ جان، خون، مال، آبرو و قلم خود از کیان دین و این سرزمین حفاظت و حراست کردند تقدیم می کنم و یاد شهید عزیز حاج قاسم سلیمانی را گرامی می دارم.