بازار كتابخوانی گرم نیست!

بر اساس آمارهای موجود در سایت‌های اینترنتی و خبری، آمار سرانه مطالعه در ایران از 2 دقیقه در سال تا ۷۹ دقیقه در روز و به طور دقیق بنا بر اعلام دبیر كل نهاد كتابخانه‌های عمومی كشور 75 دقیقه و 34 ثانیه محاسبه شده تخمین زده شده است، كه زمان 12 تا 15 دقیقه بیشترین […]

بر اساس آمارهای موجود در سایت‌های اینترنتی و خبری، آمار سرانه مطالعه در ایران از 2 دقیقه در سال تا ۷۹ دقیقه در روز و به طور دقیق بنا بر اعلام دبیر كل نهاد كتابخانه‌های عمومی كشور 75 دقیقه و 34 ثانیه محاسبه شده تخمین زده شده است، كه زمان 12 تا 15 دقیقه بیشترین فراوانی را در میان این آمارها دارند. هرچند در بیان آمار سرانه مطالعه‌ایرانیان به دلیل اختلاف در تعاریف متعدد و متفاوتی كه از «مطالعه» در كشورمان شده است با اختلاف و تناقض چشمگیری مواجه خواهید شد. پژوهشگران و نخبگان معتقدند كه متغیر بودن آمار سرانه مطالعه در كشور این چنین از 2 دقیقه در سال تا 79 دقیقه در روز ضعف بزرگی به حساب می‌آید؛ به‌این معنی كه برای شاخص‌های موجود به‌ویژه شاخص‌های فرهنگی، محاسبه و بیان آمار و ارقام دقیق ضرورت دارد.

11725887-5553-l

كتابخوان! كتاب بخوان

این یك حقیقت است كه كشورهای جهان سوم، كمترین سرانه را به خود اختصاص می‌دهند و ایران نیز از این مقوله مستثنی نیست. این موضوع نشانگر ضعف‌های زیرساختی فرهنگی در كشورمان است كه مقولات مختلفی از جمله دستمزد، مزایا و كارمزدهای ناچیز كارهای فرهنگی، نویسندگی و از این قبیل اقدامات را شامل می‌شود؛ به‌این معنی كه استقبال مردم و آمار فروش كتاب با كمیت و كیفیت تعداد ناشران و نویسندگان و كتاب‌ها به موازات یكدیگر است. «حبیب احمدی» یكی از فروشندگان قدیمی كتابفروشی در اهواز معتقد است: وقتی سود چندانی برای انتشار یك كتاب نصیب ناشران نمی‌شود، توجیهی برای هزینه كردن بر روی یك كتاب ندارند و نویسنده‌ای كه سال‌ها كتابش در كتابفروشی می‌ماند برای نوشتن كتاب بعدی انگیزه‌ ندارد. او می‌گوید: با این حساب چگونه می‌توان از جامعه‎ای كه كتابخوان ندارد، توقع افزایش سطح دانش و آگاهی داشت؟ این كتابفروش این را در حالی می‌گوید كه در كتابفروشی سه طبقهِ چند صد متری‌اش آن هم در یكی از پر رفت‌و‌آمد‌ترین و شلوغ‌ترین نقاط اهواز با آن همه رنگ و لعاب و كتاب كمتر از تعداد انگشتان دست در هر طبقه مشتری كتاب هست.

اوضاع جامعه‌ امروز

«كیوان لطفی» مدرس دانشكده خبر اهواز نیز با اعتقاد به‌اینكه نمی‌توان بدون توجه به ریشه‌های تاریخی فرهنگی، امروز را آسیب شناسی كرد، به‌همشهری می‌گوید: ایرانیان از عصر شفاهی به عصر امروز پرتاب شدند و در واقع عصر چاپ و تأثیر و تأثر فرهنگی این دوره را تجربه نكردند. مردمانی با زندگی جمعی و بهره‌مند از رسانه‌های سنتی، انزوای زندگی فردی را از سر نگذرانند و یا ناگهان به تعبیر مك لوهان در همنشینی با رسانه‌های الكترونیكی، «باز قبیله‌ای» شدند. وی در توصیف حال امروز جامعه بیان می‌كند: جامعه‌ امروز در اكثر حوزه‌ها بر مرزهای دانش حركت نمی‌كند و اساساً شهروندان ایرانی نیاز به مطالعه را احساس نمی‌كنند.

شهروندان اهل مطالعه بسازیم

لطفی بر پیش‌نیازهای موضوع كتابخوانی نیز تأكید می‌كند و می‌گوید: شهروندان قاعدتاً باید در دوره‌های عمومی تحصیلی كه مسئولیت آن پرورش دانش‌آموزان دانا و خواناست، ‌باید به درستی در مدار «پرسش آفرینی» و «مسأله یابی» قرار گیرند. لطفی ادامه می‌دهد: مدرسه و معلم و ولی دانش‌آموز سه ضلع هم‌افزای این فراگرد مبارك به حساب می‌آیند و روزمرگی تحصیلی به تربیت شهروندانی متفكر و خلاق ختم نمی‌شود. مطالعه كردن با یك نگاه، «مهارت» است و نظام آموزشی رسمی مأموریت دارد كه «دانش‌آموزان پرسشگر» را به «شهروندانی اهل مطالعه» تبدیل كند. طرح پرسش و تلاش برای پاسخ‌یابی جمعی، فرآورده شهروندانی است كه در پیش‌ترها در معرض آموزش‌های نظری و مهارتی هوشمندانه قرار گرفته‌اند.»

نقش خانواده‌ها

این مدرس علوم ارتباطات، توجه عاجل به «آموزش» و «اصلاح ساختارهای تصمیم‌ساز» در این حوزه را ضرورت اصلی می‌داند و معتقد است: باید ساز و كاری بیافرینیم كه در آن اهل دانش (نه اهل مدرك)، بر صدر بنشینند و افراد جامعه در مسیر كنش‌گری و مسئولیت‌پذیری قرار گیرند. چون جز این باشد، چرخه معیوب بیسواد و بیسوادتر مخل روند‌ گریزناپذیر توسعه می‌شود و در درازمدت، جامعه را تبدیل به جامعه‌ای مصرفی و منفعل خواهد كرد. وی بر این باور است كه «كتاب‌سازی» و «كتاب‌دزدی» هم در سطحی دیگر، بر انگیزه جمعی شهروندان متفكر و پرسشگر، آسیب‌های جبرا‌ن‌پذیری وارد می‌كند. «خروجی‌های خلاق و پرسشگر نظام‌آموزشی كه كتابخوان تربیت شد‌ه‌اند نیز به فرآورده‌های فكری جاندار، واقعی و مسأله‌محور نیاز دارند. او داروی نسخه كوتاه‌مدت را، نقش بی‌بدیل خانواده‌های مسئولیت‌شناس می‌داند كه بی‌توجه به‌همه روندهای معیوب، نویسندگان و خوانندگانی «خلاق، صادق و پرسشگر» را برای نسل آینده‌ایران تربیت می‌كنند.

گزارشی به قلم : امل درویش

خبرنگار روزنامه همشهری