هویت شهری و احساس رضایت از زندگی دو مولفه مهم در راستای توسعه شهر اهواز

در فرایند زیباسازی و تغییر در چهره شهرها همواره دو مولفه اساسی مورد توجه کنشگران حوزه فرهنگی و علوم اجتماعی و جغرافیای شهری قرار گرفته است .اولا:هویت شهری و ثانیا:رضایت شهروندان از زندگی. هویت شهری مفهومی است سهل و ممتنع، زیرا هرکس می پندارد،آن را می فهمد. اما آنچه که امروزه شهر اهواز و شاید بسیاری از شهرهای  ما با آن روبه رو هستند،بی هویتی است. شهرهایی که بدون القای هیچ مفهوم و معنای خاصی تنها مکان هایی برای گذر و عبور شهروندان محسوب شده، بی آنکه هیچ کشش و جاذبه ای برای آنان ایجاد نمایند و بیشتر مظاهری در آن تبلیغ و ترویج می شود که کمتر تناسبی با باورها مذهبی ،اجتماعی و فرهنگی ساکنان آن بویژه بومی آن دارد . در چنین شرایطی بی شک یکی از مهم‌ترین عواملی که منجربه ماندگاری شهرها برای شهروندان می شود،منظر شهری است. منظر شهری به واسطه نقش مهمی که در ادراک شهروندان دارد و این که نظرگاه شهری به عنوان عنصری که شهرها را برای شهروندانش معنادار می سازد، سبب ایجاد حس تعلق خاطر به فضا می شود، منظر مطلوب شهری زمینه ساز حضور پویا و فعال شهروندان در شهر را فراهم نموده و با دربرداشتن مولفه های سازنده هویت، حسی از غرور مدنی را خلق و تعلق خاطر به فضا را سبب می شود. از این رو منظر شهری از جمله عوامل کلیدی در خلق هویت مکان محسوب می شود.

اما احساس رضایت از زندگی در فضاهای عمومی شهر مبحث بسیار با اهمیتی است؛ رضایت مندی در فضای شهری عاملی است که باعث احساس لذت استفاده در آن می‌شود. در این زمان استفاده کنندگان زیبایی‌های بصری، فضا را با وجود اینکه از قبل نیز موجود بوده است درک می‌کنند. راهکار بدست آمدن رضایت‌مندی در فضا این است که تمامی سلسله مراتب نیازهای استفاده کنندگان برآورده شود. بنابراین بهتر است که این نیازها از فضا شناخته و شاخصه‌های پاسخده بودن یک فضای شهری ارزیابی گردد و پس از آن به محتوای محیط در جهت ارتقاء کمی و کیفی آن پرداخته شود.مسئله قابل بحث این است که در سال های اخیر توجه خاصی به منظر شهری نشده و بستر و کالبد شهر اهواز بی نظم و بدون برنامه‌ریزی شکل گرفته است؛ خوشبختانه در دوره فعلی بشکل محدود به اهمیت منظر و سیمای شهر در درک استفاده کنندگان از فضا پی برده‌اند و سعی بر شناخت هرچه بیشتر عناصر و محتوای موجود در فضاهای عمومی و تاثيرگذار بر مطلوبیت منظر شهری کرده‌اند اما در جهت تحقق این مهم گام های عملی قابل توجهی برداشته نشده است.

از جمله لوازم دستیابی به دو عامل فوق الاشاره و همچنین تغییر و تحول سازمان های و نهادهای عمومی بویژه در حوزه عمران و سازندگی ،وجود برنامه تطبیقی متناسب با مطالبات شهروندان ،نوآوری در شیوه ها و روش های اجرایی و ابزار مدیریتی و نیز انگیزه و نشاط برای کارآیی است.شاید در بسیاری از سازمان ها و نهادها فقدان کل یا بخشی از این عناصر مهم موجب رکود یا کمبود در فرایند خدمات رسانی به شهروندان و در نتیجه کلیشه ای شدن محیط و و برنامه های روزمره زندگی شده است.شهرداری و مجموعه سازمان ها و بخش های اداری ،عمرانی و اجرایی آن در ابعاد گوناگون مدیریت شهری بدلیل ارتباط تنگاتنگ با زندگی روزمره شهروندان و تاثیر مستقیم برنامه های آن بر روان و رفتار مردم بشدت نیازمند روحیه تحول گرایانه و عنصر نوآوری و خلاقیت است.برخی از این تکالیف بر عهده سازمان زیباسازی نهاده شده که می توان در موارد و بندهای زیر خلاصه کرد:

1-پروژه های سیما و منظر شهری(مبلمان شهری، گرافیک محیطی، نقاشی دیواری، آثار حجمی، تزئینات و نورپردازی شهری، حجم و نمای ساختمان های شهر، تابلوها و علائم راهنمای شهری).،2-تبلیغات محیطی شامل: تابلو تبلیغات شهری، تابلوهای کسبه و اصناف، پلاکارد، بوم و تبلیغات خاص ،3-تولید و اکران محصولات فرهنگی و هنری در مقیاس شهری ،4-مرمت،حفظ و نگهداری از عناصر و فضاهای ارزشمند و تاریخی که بر عهده شهرداری گذارده شده است

شهر اهواز تقریبا هم بلحاظ هویتی احساس رضایت شهروندان بشدت دچار فقر و مشکلات و پیچیدگی های دشوار است و نیازمند مطالعه ،برنامه ریزی ،تلاش و کار مضاعف بدون توجه به ملامت دیگران و صرفا در راستای پاسخگویی به اکثریت شهروندان می باشد و اکنون باید منتظر نشست تا در پایان این دوره چه تحولات شگرفی در این حوزه مدیریت شهری رخ خواهد داد.

البته از یاد نبریم با انتصاب مهندس عظیم شمخانی به سمت ریاست سازمان زیبا سازی شهرداری اهواز شاهد تحولات چشمگیری هم در بخش برنامه ریزی و هم اقدامات اجرایی بوده ایم.بسیاری در صدد بودند تا شایستگی های این جوان خوش اندیش و کارآمد را تحت الشعاع انتسابش به یکی از چهره های برجسته مدیریت نظام مقدس جمهوری اسلامی طی 35 سال اخیر قرار دهند اما وی با مدیریت روزآمد و ارایه طرح های نو و بهره جستن از دیدگاه کارشناسان فرهنگی استان و افراد خبره ثابت کرد که تدبیر و نوآوری جز خصایص برجسته و لانفک این خانواده شهید پرور و مومن است.در طول دوره کوتاه مدیریت شمخانی شاهد انجام برخی پروژه های مهم و اساسی در نقاط مختلف شهر بوده ایم ،البته ادامه کار مستلزم حمایت همه جانبه مجموعه شورا و شهرداری و وجود معاون فرهنگی همگرا و کارآمد در شهرداری مرکز می باشد.(که فعلا چنین گزینه ای در این سمت وجود ندارد).از دیدگاه بسیاری کارشناسان حوزه معاونت فرهنگی – اجتماعی شهرداری با داشتن امکانات گسترده و اختیارات کافی می توان کانونی برای جوشش هنرمندان ،اندیشمندان و نخبگان شهر و شکل گیری هویتی شهری متناسب با فرهنگ و باور ساکنان واقعی پایتخت مقاومت ایران دیار نخل و کارون باشد.که متاسفانه در حال حاضر معاونت فرهنگی اقدام قابل توجهی در این راستا جز چاپ و نصب بنر آنهم با غلط های املایی و توزیع کتب دعا با تصاویر حضرت معاون و شهردار و نیز باز تولید افسانه ها و به کنار نهادن حقایق فرهنگی ساکنان این شهر نداشته است.بازهم تاکید می کند مدیریت سازمان زیباسازی تقریبا توانسته بخش کوچکی از خلا هویتی و ضعف کارکرد معاونت فرهنگی را جبران نماید.اینک پاره ای از اقدامات این سازمان را باهم مرور می کنیم.

1-تغییر و تحول در مبلمان شهری ،2-نصب تندیس ها و یادبودهای از سرداران استان در دوران 8 سال دفاع مقدس،3-اجرای  اولین جشنواره ملی ساعت های آفتابی و نجوم در فرهنگسرای نجوم پارک شهروند(فرهنگسرای نجوم و رصدخانه پارک شهروند اهواز شامل سه بخش اصلی است که بخش اول سالنی مجهز به گنبد آسمان نما است و بخش دوم هم رصدخانه ای است که مجهز به تلسکوپ فوق پیشرفته و فوق حرفه ای است و سایر تجهیزات مجموعه که  شامل نه عدد تلسکوپ نیم حرفه ای، چهار عدد دوربین دو چشمی، یک دوربین عکاسی نجومی، گنبد آسمان نما، آسمان نمای دیجیتالی، گردونه آسمان، گنبد آسمان نما، آسمان نمای وگا است. همچنین ژیروسکوپ، ترازوی فضایی، ساعت آفتابی دو متری در مجموعه نصب و به بهره برداری رسید. لازم بذکر است در خریداری تجهیزات ساختمان مذکور سعی شده که از بهترین برندهای جهانی استفاده شود.)،4-نصب چهار تلویزیون شهری در پارک های سطح شهر اهواز (البته انتظار می رود تلویزیونی هایی در راستای پخش تبلیغات و پیام های فرهنگی به زبان عربی در مناطقی همچون شلینگ آباد ،سه راه خرمشهر،خشایار و زرگان نصب شود تا اندکی فاصله تبعیض در توزیع امکانات شهری کاهش یابد)، 5-ساخت و نصب المان جام جهانی 2014 که در ابعاد  ارتفاع 3 متر و نیم به شکل ایستاده  در منطقه امانیه جنب استادیوم تختی اهواز ،6-نصب گسترده تابلوهای حاوی پیام های اجتماعی و مذهبی با شکل و شمایل جذاب در سطح شهر و ……

در پایان گفت دستیابی به اهداف مهم فرهنگی و بازیابی هویت شهر اهواز برمبنای خواسته شهروندان در راستای نفی احساس تبعیض اجتماعی و فرهنگی نیازمند توجه عمیق مجموعه شورا و شهرداری و تحول در معاونت فرهنگی و بکارگیری نیروهای و برنامه ریزی درست و متقن می باشد تا بتوان به تحول و تغییر عمیق و ملموس دست یافت.

نعیم حمیدی – مدیر سایت عصرما