” النبی ” چگونه کتابی است؟

قاسم مزرعه فرد : دهم آوریل مصادف است با سالروز مرگ جبران خلیل جبران( ۱۸۸۳- ۱۹۳۱) ، اعجوبه ادبیات معاصر جهان که شعرهایش به ماندگارترین ترانه های معاصر عرب تبدیل شده( المواکب، فیروز )، رسوم و نقاشی هایش سالانه در معتبرترین نمایشگاه ها عرضه می شوند، مشاهیر زیباروی ادبیات عاشق و مجنونش شدند( می زیاده ) و آثارش بویژه کتاب ” النبی ” در ردیف شاهکارهای ادبیات معاصر جهان قرار گرفت.

گرچه هر شانزده اثر جبران خلیل جبران و نیز نامه های عاشقانه اش به معشوقه اش ” می زیاده ” که در قالب کتابی با نام ” الشعله الزرقاء ” چاپ شدند، شهرتی جهانی یافتند، اما کمتر کتابی به اهمیت و جایگاه کتاب ” النبی ” رسید. کتاب النبی اولین بار در سال ۱۹۲۳ به زبان انگلیسی در نیویورک منتشر شد. این کتاب که شاهکار منحصر به فردی در ادبیات عرب و حتی جهان تلقی می شود پس از انتشار به سرعت به بسیاری از زبان های دنیا ترجمه می شود و تاکنون ده ها ملیون نسخه آن به فروش رفته است.

این کتاب در ایران نیز با عناوینی همچون ” پیامبر ” ، ” النبی ” ، ” پیغمبر ” ،” برانگیخته ” و … بارها توسط مترجمان مختلف، ترجمه و تجدید چاپ شده است. به نظر می یاد که تعداد مترجمان ایرانی که به ترجمه فارسی این کتاب پرداختند از مرز پنجاه مترجم هم گذشت. رقمی که می تواند به عنوان یک رکورد در تاریخ ترجمه ایران تلقی شود.در این بین ترجمه دکتر الهی قمشه ای از این کتاب بی نظیر است. دکتر قمشه ای ضمن نوشتن مقدمه ای بیست صفحه ای بر این کتاب و شرح آن، به مقایسه عرفان و اندیشه های جبران با اندیشه های عرفانی شاعران ایرانی چون مولوی، عطار و حافظ پرداخته است.

بخش دوم

 

بخش دوم را با عنوان اصلی مقاله آغاز می کنیم: ” النبی چگونه کتابی است؟”واقعا النبی چگونه کتابی است که با نخستین انتشار به اقصی نقاط جهان راه یافت و تحسین و تشویق جهانیان را برانگیخت؟ جبران خلیل جبران چند روز پس از انتشار این کتاب طی نامه ای به یکی از دوستانش این کتاب را چنین توصیف می کند: ” کتابی کوچک، شگفت و عارفانه به نام پیامبر ” .با وجودی که نزدیک به یک قرن از گفتن این کلمات می گذرد، اما امروزه هم این کتاب به عنوان کتابی شگفت انگیز و عارفانه در جهان مطرح می باشد.

هنوز چیزی از انتشار این کتاب نگذشته بود که نامه ای از طرف رئیس ” کالج کلرادو ” به دست جبران رسید و طی آن برای حک کردن قطعه ای از کتاب النبی (پیامبر) بر روی ناقوس بزرگ نمازخانه کوچک کالج کسب اجازه کرده بود. قطعه مزبور چنین بود: ” دیروز تنها خاطره امروز است، و فردا رؤیاى امروز “.پس از مدتی کشیش کلیسایی در شهر نیویورک که با خواندن این کتاب سخت به آن علاقمند شده بود از جبران خواست که نمایشی از آن در کلیسا انجام شود، جبران موافقت کرد و سرانجام این نمایش در یکی از روزها در کلیسا انجام شد. مردم آنچنان استقبالی از نمایش کردند که بسیاری از کسانی که به تماشای نمایش می رفتند در پایان یک نسخه از کتاب النبی را نیز می خریدند و به گسترش شهرت کتاب می افزودند.
چند سال بعد زن شاعر و نویسنده آمریکایی معروفی به نام ” ژوزفین پی بادی ” که سخت دلبسته آثار جبران و به خصوص کتاب ” النبی ” و بلکه خود جبران شده بود منظومه کوتاهی در توصیف زندگی جبران در دهکده ” بشری ” به صورتی که خود تصور می کرد، نوشت. عنوان این منظومه ” پیامبر ” بود. از آن پس ” ژوزفین پی بادی ” همیشه از جبران با عنوان ” پیامبر من ” یاد می کرد.

بخش سوم

 

از خلال سطور کتاب ” النبی ” اوج خلاقیت فکری، ادبی و فلسفی نویسنده آن نمایان می شود. جبران روی پیامبر که در واقع احساس اصلی زندگیش بود سال های بسیاری کار کرد. این کتاب به دلیل زیبایی در شکل و خلاقیت در تفکر، توجهات بسیاری را به خود جلب کرد و در ردیف ادبیات کلاسیک انگلیسی زمانش قرار گرفت. جبران نخستین نگارش این کتاب را در پانزده سالگی و زمانی که در مدرسه الحکمه بیروت تحصیل می کرد، آغاز کرد، در بیست سالگی تحریر تازه ای از آن نوشت، ولی آن را منتشر نکرد. وی چندی بعد نیز در کتاب تجدید نظر کرده و آن را به نظم عربی درآورد. پس از روایت سومین به عربی بود که متن را به انگلیسی بازنویسی کرد و در چهل سالگی آن را منتشر نمود. اما اینکه چرا این کتاب بارها توسط جبران تجدید نظر و دستکاری شد، وی در این باره می گوید:” می خواستم کاملا مطمئن شوم که هر واژه، در حقیقت بهترین واژه ای بود که می شد آنرا آورد. “

پیامبر او درباره همه مسائل حاد و مهم جامعه( مانند کار، دین، خیر و شر، عشق و…) سخن می گوید. این پیامبر در واقع ترکیبی است از همه انبیای الهی در طول تاریخ چند هزار ساله ادیان. گرچه به نظر می رسد پیامبر جبران خلیل جبران در کتابش ” النبی ” بیش تر با دو پیامبر اسلام و مسیحیت سازگار دارد چرا که ” المصطفی ” که نام قهرمان کتاب النبی است، لقب برگزیده پیغمبر اکرم اسلام است و سخنان وی در این کتاب بخصوص آنجا که مردم را در میدان اصلی شهر و در کنار معبدی جمع می کند و به سؤالات گوناگون آنان پاسخ هایی شفاف، شاعرانه و روان می دهد، بی شباهت با گفتار عیسای مسیح در میان حواریونش نیست آنچنان که در روایت ها می خوانیم و در فیلم ها می بینیم ،عجیب هم نیست وقتی بدانیم جبران دوران جوانی اش را در لبنان میان دو فرهنگ اسلامی و مسیحی گذراند آنگاه جلای وطن نمود. جبران در این مورد هم سخن گفته و درباره علت نام گذاری این کتاب تحت عنوان ” النبی ” ( پیامبر ) می گوید:” از آنجا که لبنان سرزمین ظهور پیامبران الهی و نزول کتاب های مقدس آسمانی است، نام این کتاب را پیامبر انتخاب نمودم. “

ادامه دارد…

 

 

توضیح :کتاب ” الشعله الزرقاء ” نیز در ایران با عنوان ” شعله کبود ” توسط خانم مهیندخت معتمدى به فارسى هم ترجمه شده است.