پیروزی دیگر دمشق؛ بازگشت به اتحادیه عرب

تحلیلگران مسائل خاورمیانه اعتقاد دارند تحولات منطقه ای، کشورهای عربی را وادار ساخته است تا هرچه سریع تر روابط شان با سوریه عادی کنند؛ از این رو پیش بینی می شود تا چند ماه آینده دمشق کرسی خود را در اتحادیه عرب بازپس گیرد.با کاهش سطح تنش های داخلی در سوریه و شکست داعش و تثبیت نسبی کنترل بشار اسد بر خاک این کشور، نگاه جامعه بین المللی به آینده تحولات این کشور مثبت شده است. کشورهای عربی که در سال ۲۰۱۱ دمشق را به علت برخورد با اعتراضات داخلی از اتحادیه عرب اخراج کرده بودند اکنون بیشتر از دیگر کشورها ی جهان خود را به عادی سازی روابط با دمشق علاقه مند نشان می دهند.

بسیاری از کشورهای عربی به ویژه در منطقه حاشیه خلیج فارس به شدت به دنبال از سرگیری روابط میان جهان عرب و سوریه هستند. به همین دلیل یکی از مهمترین موضوع هایی که در جلسه چند روز آینده نمایندگان کشورهای عضو در اتحادیه عرب مطرح خواهد شد عضویت دوباره سوریه در این نشست عربی است.نمونه بارز این اشتیاق کشورهای عربی در بازگشایی سفارت کویت و امارات متحده عربی در دمشق و ابراز تمایل بحرین به برقراری روابط و سفر برخی سران عرب به دمشق است که به عنوان تغییر دیدگاه نسبت به دمشق و بشار اسد ارزیابی می شود.

** تکاپوی لبنان برای مصالحه بین اعراب

اگرچه دبیرخانه اتحادیه عرب به صورت رسمی هیچ خبری را تایید نکرده است اما کارشناسان یکی از مهمترین اهداف نشست نمایندگان دائمی کشورهای عربی را بررسی احیای روابط میان کشورهای عربی و سوریه می دانند. روزنامه های عربی منطقه اما مدعی هستند که موضوع اصلی نشست پیش رو بررسی مقدمات دیدار مقام های میان اتحادیه اروپا و اتحادیه عرب است که در ماه فوریه برگزار خواهد شد.اگرچه برخی رسانه های عربی عنوان کرده اند کشوری برای بررسی پذیرش دوباره سوریه پیش قدم نشده و درخواستی را برای طرح در نشست نمایندگان اتحادیه عرب مطرح نکرده است اما گفته می شود لبنان به صورت رسمی درخواست گنجانده شدن موضوع سوریه در فهرست موضوعات نشست اتحادیه عرب را ارائه کرده است.به اعتقاد تحلیلگران تلاش های دیپلماتیک وزیر امور خارجه لبنان در چند ماه اخیر و پالس های مثبت ریاض برای کاهش تنش با دمشق در کنار موضع کشورهایی همچون عراق، کویت، اردن، و مصر احتمال پر شدن صندلی خالی سوریه در میان سران عرب از سوی اسد در آینده نزدیک را بالا برده است.

تارنمای موسسه خبری پژوهشی «میدل ایست مانیتور» در گزارشی از دعوت لبنان از بشار اسد برای حضور در نشست اتحادیه عرب خبر داد و نوشت: «جبران باسیل» با چند کشور عرب تماس برقرار کرده و در زمینه دعوت از رئیس جمهوری سوریه به نشست سران عرب در بیروت گفت وگو کرده است.به نوشته روزنامه لبنانی الاخبار، باسیل با همکاری مقام های مصری در حال انجام رایزنی ها است اما هنوز تصمیم نهایی اتخاذ نشده است. اگرچه موضوع با مقامات بحرین، کویت، عراق، فلسطین، اردن، مصر و تونس مطرح شده است اما به اعتقاد این روزنامه لبنانی موافقت ریاض با این امر بسیار مهم و ضروری است.اگرچه هنوز هیچ گزارشی به صورت رسمی از سوی وزیر امور خارجه لبنان مطرح نشده اما این گزارش مدعی شد که باسیل حتی از دمشق هم دیدار کرده است.تارنمای روزنامه اماراتی «The National» هم بر این بارو است که متحدان اسد در لبنان تلاش می کنند تا از طریق دولت، اسد را به اتحادیه عرب بازگردانند. آن ها امیدوار هستند حضور سوریه در کنفرانس اقتصادی کشورهای عربی در بیروت بتواند بازگشت اسد به این اتحادیه را تسریع کند.

روزنامه اماراتی، بازگشت سوریه به این اتحادیه را موفقیتی برای بشار اسد و حزب الله لبنان ارزیابی کرد و افزود بازگشایی سفارت امارات در دمشق و ابراز تمایل بحرین برای از سرگیری روابط و برخی سفرهای دیپلماتیک از جمله نخستین اقدامات سیاسی معنی دار بعضی اعضای اتحادیه عرب از زمان اخراج سوریه از این ائتلاف بوده اند.به نوشته این روزنامه اماراتی، حزب الله از دولت لبنان خواست تا در دوره ای که سران عربی برای بازگشت به سوریه عجله می کنند از ظرفیت های خود برای مصالحه بین کشورهای عربی استفاده کند. پیش از این نیز وزیر دارایی لبنان که از اعضای پیشین جنبش اَمَل لبنان بود خواستار اقدامات بیشتر دولت این کشور و دعوت از بشار اسد برای حضور در نشست دو هفته بعد در بیروت شد. براساس این گزارش، برقراری دوباره روابط دیپلماتیک جهان عرب با سوریه، پیروزی مهم مقاومت در لبنان ارزیابی می شود.

براساس خبرهای رسانه ای اکنون دو دیدگاه در میان اعضای اتحادیه عرب به پذیرش سوریه وجود دارد. برخی از کشورها خواهان پذیرش سریع این کشور در نشست آتی اتحادیه هستند. اما برخی کشورها نیز آن را زمانبر می دانند به گونه ای که نخست باید بحث برقراری روابط دیپلماتیک مطرح و حل شود و سپس در زمینه بازگشت دمشق به اتحادیه مذکور تصمیم گیری گردد.قرار است نشست سران عربی با تمرکز بر بحث های اقتصادی روز های ۱۹ و ۲۰ ژانویه در بیروت برگزار شود. اگرچه تحلیلگران اندکی انتظار دارند تا تلاش های برخی کشورهای عربی تا آن زمان نتیجه بدهد اما پیش بینی می شود سوریه حداکثر تا نشست بعدی سران اتحادیه عرب که دو ماه بعد (در ماه مارس) صورت می گیرد صندلی خود در این مجمع عربی را بازپس خواهد گرفت.نشریه «نیوزویک» ابراز علاقه کشورهای عضو اتحادیه عرب به بازگشت سوریه را با رویکرد «دونالد ترامپ» رئیس جمهوری آمریکا مبنی بر خروج نیروهای آن از سوریه مرتبط دانست و آورد بازگشت سوریه به جهان عرب موجب تثبیت پیروزی های نظامی و دیپلماتیک دمشق پس از خروج آمریکا می شود.

اکنون عراق، قطر، ترکیه و حتی عربستان سعودی در حال عادی سازی روابط خود با دمشق هستند. برخی کشورها سفارت خود را باز کردند و برخی رهبران عربی نیز به این کشور سفر کردند. از طرف دیگر «علی مملوک» مشاور امنیتی ویژه بشار اسد هم چند هفته قبل به مصر رفت و با رئیس اطلاعات این کشور در زمینه های سیاسی، امنیتی و ضدتروریسم گفت وگو کرد.به نوشته نیوزویک وقتی این تحولات در کنار اعتراف «احمد ابوالغیط» دبیرکل اتحادیه عرب قرار می گیرد که گفته بود «تصمیم تعلیق عضویت سوریه در اتحادیه عرب اقدامی بسیار شتابزده بود»، میزان تمایل سران کشورهای عربی به جذب دمشق مشخص می شود.

چندی قبل هم روزنامه انگلیسی «گاردین» در گزارشی عنوان کرده بود منابع دیپلماتیک می گویند کشورهای عضو اتحادیه عربی در حال تشکیل اجماعی برای بازگرداندن سوریه هستند این موضوع هفته گذشته از سوی روزنامه اردنی «الرای» هم تایید شد. همزمان با این تحولات بازگشایی گذرگاه مرزی اردن با سوریه هم نشانه ای آشکار از آغاز فرایند عادی سازی روابط این کشور با دمشق بود.به نوشته نیوزویک وقتی این تحولات در کنار تلاش های دیپلماتیک هند برای نزدیکی به دمشق صورت می گیرد یا اظهارات پکن در زمینه علاقه مندی به سرمایه گذاری در زیرساخت های این کشور مطرح می شود احتمال پذیرش دمشق در جهان عرب و حضور دوباره اسد در میان سران عربی بیشتر از گذشته تقویت می شود. براساس این گزارش در شرایطی که ایالات متحده اظهارات متناقضی را در زمینه آینده حضور نیروهای خود در سوریه بیان می کند و کردهای این کشور نیز به دولت بشار اسد نزدیک تر شده اند اهمیت اتخاذ یک تصمیم مناسب از سوی کشورهای عربی بیش از پیش احساس می شود.