اقوام ایرانی امیدوار به تحقق حقوق شهروندی در دولت روحانی/ دکتر فاضل خمیسی

اشاره :شهروندی: از جمله مفاهیم نو پدیدی است که به طور ویژه‌ای به برابری و عدالت توجه دارد و در نظریات اجتماعی، سیاسی و حقوقی جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده است. مقوله «شهروندی» وقتی تحقق می‌یابد که همه افراد یک جامعه از کلیه حقوق مدنی و سیاسی برخوردار باشند و همچنین به فرصت‌های مورد نظر زندگی از حیث اقتصادی و اجتماعی دسترسی آسان داشته باشند. ضمن اینکه شهروندان به عنوان اعضای یک جامعه در حوزه‌های مختلف مشارکت دارند و در برابر حقوقی که دارند، مسئولیت‌هایی را نیز در راستای اداره بهتر جامعه و ایجاد نظم بر عهده می‌گیرند، و شناخت این حقوق و تکالیف نقش مؤثری در ارتقاء شهروندی و ایجاد جامعه‌ای بر اساس نظم و عدالت دارد. اسلام به عنوان یک دین فراگیر که به همه ابعاد زندگی بشر توجه نموده است، دستورات صریح و شفافی برای روابط اجتماعی انسان‌ها دارد و نه تنها به کمال معنوی انسان‌ها توجه نموده است بلکه به چگونگی ساختن جامعه‌ای نمونه نیز توجه دارد. از جمله مسائل مهم حقوق شهروندی در اسلام توجه به کرامت انسانها به عنوان اشرف مخلوقات، ارزش حیات و زندگی افراد، برابری بدون توجه به نژاد، رنگ، پوست و …، هدفمند نمودن خلفت انسانها و بیهوده نبودن زندگی انسان می‌باشد.برای اینکه «شهروندی» دارای مفهوم و جوهره واقعی باشد، شهروندان باید بر مبنای معیارهای عینی و شفاف مورد قضاوت قرارگیرند. لذا «شهروندی» در ابتدا خودش یک قواست و در ادامه زاینده حقوق متعدد دیگری برای شهروند می‌باشد.
از این رو «شهروندی» توانائی افراد را برای قضاوت در مورد زندگی خودشان تصدیق می‌کند و زندگی آنها از پیش به وسیله نژاد، مذهب، طبقه، جنسیت و یا صرفاً از روی یکی از هویت‌شان تعیین نمی‌شود. موقعیت شهروند به یک حس عضویت داشتن در یک جامعه گسترده دلالت دارد. این موقعیت، کمکی را که یک فرد خاص به آن جامعه می‌کند، می‌پذیرد و به او استقلال می‌دهد. این استقلال در مجموعه‌ای از حقوق انعکاس پیدا می‌کند که هر چند از نظر محتوی در زمان‌ها و مکان‌های مختلف متفاوت‌اند لیکن، همیشه بر پذیرش کارگذاری و فاعلیت سیاسی دارندگان آن حقوق دخالت دارند.
بنابراین، ویژگی کلیدی کلمه «شهروندی» که آن را از «تابعیت» صرف متمایز می‌کند وجود یک اخلاق مشارکت است. به این لحاظ از آنجا که «شهروندی» در مورد روابط انسانی یک تعریف ساده و ایستا را که برای همه جوامع در همه زمان‌ها به کار رود برنمی‌تابد.لیکن، می‌توان گفت که شهروندی «موقعیتی است که فرد با برخورداری از آن می‌تواند در یک جامعه سیاسی، اخلاقی شده و زندگی خود را بر اساس وابستگی‌های متقابل و بر اساس موازین و تعادل حقوق و مسئولیت‌های اجتماعی ساماندهی کند». با شکل گیری گفتمان اعتدال پس از حماسه 24 خرداد و با توجه به شعارهای انتخاباتی آقای دکتر روحانی ،حقوق شهروندی به مطالبه جدی مردم بویژه اقوام تبدیل شد.در راستای تبین فضای بوجود آمده و امیدواری اقوام ایرانی به منشور حقوق شهروندی دولت یازدهم با هم نوشتاری از دکتر فاضل خمیسی دبیرکل مجمع فعالان فرهنگی و اجتماعی خوزستان را مرور می کنیم.

************************************

« اگر بار اجرایی را مردم   بر عهده  من بگذارند منشور حقوق شهروندی را تدوین خواهم کرد و دراین منشور تمام مردم ایران احساس برابری خواهند نمود…»( جناب آقای روحانی رئیس جمهور منتخب در نخستین اظهار نظر رسمی همایش انتخاباتی) و اما….

در پژوهش و بررسی متون اسلامی بخصوص قرآن مجید و روایات وارد شده از پیامبر گرامی اسلام (ص) و ائمه معصومین (ع) حاکی از یک رویکرد الهی ،انسانی ،معنوی و اخلاقی به انسان بعنوان اشرف مخلوقات و به تبع آن قومیت و تنوعات اجتماعی، فرهنگی و حتی نژادی است، بطوریکه تنوع در قوم و زبان و نژاد و قبیله از حکمت های خداوند متعال محسوب می گردد، آنجا که می فرماید: « و من آیاته خلق السموات و الارض و اختلاف السنتکم و الوانکم » (روم 22) و یا آیه ی: “ یا ایها الناس انا خلقناکم من ذکراً و انثی و جعلناکم شعوباً و قبائل لتعارفوا ان اکرمکم عندالله اتقاکم ان الله علیم خبیر (حجرات 13) به وضوح بر یکسانی و برابری انسان ها صحه می گذارد و برترین انسانها را همانا پرهیزکارترین فرد می شمارد که این صفت نا آشکار از داوری انسان به دور و در ید قضاوت باری تعالی است.

اکنون و در قرن بیست و یکم که بشر امروز تلاش میکند همپای پیشرفت علمی و تجربی اخلاقیات و سلوک خویش را با همنوعان و حتی با گیاهان و جانوران بهبود ببخشد و سعی مینماید به آموزه های اخلاقی نزدیک شود. ما به عنوان مسلمان و وارثان دین محمدی “ص” برخود می بالیم که دینمان از اخلاقی ترین و مذهب ما از پویاترین مذاهب جهان است و در این بین کشور ما از معدود کشورهایی است که پایه های حقوقی و اجتماعی خویش را بر مبنای قرآن و اسلام بنا نموده است.

حالا و با توجه به اینکه کرامت انسانی و حقوق برابر انسانها در این دین بعنوان محور و شاید یکی از مهمترین عوامل توسعه و نشر آن تلقی گردد لازم است این مقوله انسانی،اسلامی نزد ما بسیار پررنگتر و ملموس تر از سایر ملل و دولتها به نظر آید.

اینکه رئیس جمهور محترم با طرح تدوین منشور حقوق شهروندی توانست آراء حداکثری اقوام ایرانی را به خود اختصاص  دهد نشان دهنده نوع خاصی از مطالبات اداء نشده اقوام بوده که با امیدواری به تحقق آنها نام آقای روحانی را در صندوق های رای قرار دادند.

از سویی دیگر طرح شعار و بیان حقوق شهروندی از جانب رئیس جمهور در نخستین اظهار نظر تبلیغاتی که بر اساس ساعت ها مطالعه و کنکاش از بین دهها مطالبات مردم بیان می شود نشان از نوعی خلاء و نقصان در این موضوع و تیزبینی نامبرده در انتخاب سر تیتر شعارهای انتخاباتی محسوب می گردد.بی شک این بیان بسیار مهم که با رویکرد اعتدال و عقلانیت بیان گردیده همخوانی شگرفی در برداشته که نشان دهنده یک برنامه عملیاتی حساب شده برای اجرای شعارهای مطروحه میباشد.

این هماهنگی بین رویکرد اجرایی و خط مشی دولت یازدهم با تنظیم و چیدمان مطالبات قانونی مردم حکایت از آن دارد که رییس جمهور محترم اعلام شعارها را نه صرفاً برای کسب رای بلکه بعنوان یک راهبرد مد نظر داشته و همانگونه که در گزارش 100 روزه ایشان بیان شد براین میثاق وفادار و عهد دار باقی می ماند .

شعار تدوین حقوق شهروندی که در فصول سه گانه و تمامی بندها و ماده های آن کرامت انسانی ، عزت نفس ، حقوق اقوام و اقلیت ها و …نهفته است نه تنها نمی تواند تهدیدی برای امنیت کشور باشد بلکه باعث می گردد کشور عزیزمان بعنوان یک کشور پویا ،اسلامی و اخلاقی که در آن حقوق تمامی آحاد رعایت می گرددبه جهانیان معرفی و بعنوان الگوی عملی حکومت مداری دینی که نه تنها با حقوق بشر در ستیز و مقابله نیست بلکه با تکیه بر آموزه های دین تابلوی زیبای مردم سالاری واقعی را بر همگان به نمایش می گذارد . دراین راستا با توجه به اینکه قوانین اساسی تمامی کشورها حالت کلی گویی دارندلازم است از بطن این قوانین ماده ها و آیین نامه هایی استخراج گردند تا عملیاتی نمودن قوانین مذکور را سهل تر نمایند لذا با توجه به ظرفیت بالای قانون اساسی کشورمان که در آن حقوق آحاد مختلف مردم مورد احترام قرار گرفته است تدوین و اجرای حقوق شهروندی یکی از طرقی است  که بوسیله آن می توان به حقوقی دست یافته که سهواً یا عمداً مورد توجه قرار نگرفته و باعث دلخوری گروه کثیری از مردم شده است . حقوق اقوام در جامعه بشری و آنهم در کشوری اسلامی از مقوله هایی نیست که باعث نگرانی و تعبیرهای نادرست شود ، بلکه برعکس نشان از ایجاد یک دلگرمی و اعتماد متقابل را موجب می شود که این احترام و  به ترقی و پیشرفت کشور کمک می کند .

تحقیقات میدانی و واقعیت های عصری و تاریخی نیز نشان میدهد تفاوت های زبانی و مذهبی و قومی هیچوقت در ایران موجب گسست ملی نبوده و همه اقوام ایرانی در مقاطع مختلف تاریخی و به اشکال گوناگون نه تنها به ایرانی بودن خود مفتخر و مباهات نموده بلکه برای حفظ یکپارچگی و ترقی آن از بذل جان و مال خود دریغ ننموده اند،آنان نشان داده اند به مناسبت های مختلف و بخصوص در انتخابات بدور از جنجال ها و دسته بندی های سیاسی با مشارکت حداکثری ضمن اعلام شعور شناختی خود در ایجاد انسجام و وحدت ملی پیشرو و جلوتر بوده اند، مشارکت سیاسی اقوام ایرانی در واقع یک توافق و اجماع نانوشته در دفاع از آزادی ،دموکراسی و حفظ استقلال ،وحدت و هم گرایی در کشور بوده که دولتمردان لازم است با مبارک دانستن آن نسبت به لبیک گویی به این مشارکت گام های عملی و اجرایی بر دارند .

در این زمینه اگر این وحدت و همگرایی اقوام را بعنوان یک واقعیت و استحکام جامعه ایرانی در نظرآوریم از جمله عوامل موثر بر این همگرایی و انسجام در هویت ملی را میتوان در احترام به فرهنگ محلی و بومی – تقویت بنیه اقتصادی، تامین امکانات ، کاهش نا برابریهای اقتصادی ،اجتماعی –تقویت خودباوری فرهنگی، ایجاد اعتماد به نفس و ایجاد اعتماد متقابل و استفاده از ظرفیت های فکری و معنوی روشنفکران اقوام در حل مشکلات آنان جستجو نمود.

بدیهی است استفاده از مدیران توانمند و آگاه که بدور از پیش داوریهای مغرضانه و بیمار گونه و بانگاه انسان مداری دینی با برنامه ریزی تخصصی که می تواند باعث ترقی و پیشرفت جامعه گردند از ابزارهای انسانی اجرایی نمودن منشور حقوق شهروندی است . همان منشوری که اکنون تبدیل به نقطه امید اقلیت ها و اقوام ایرانی در جهت تحقق مطالبات قانونی خود شده و بی صبرانه خواستار عملیاتی شدن این منشور هستند.

طبیعی است همانطوریکه حتی برای کتب مقدس و انبیاء مخالفینی در ظاهر و باطن وجود داشته ممکن است افرادی با اهداف مغرضانه و در جهت منافع فردی و باندی خود مطالبات قانونی اقوام را بر نتافته و با دستاویز قرار دادن برخی عبارت ها و تکیه بر تعبیرهای نادرست اقدام به سنگ اندازی جهت شکست برنامه موصوف نمایند. که در این بین استقامت و تداوم در اجرای بهینه شعار فوق که با روشنگری در بین مردم صورت می گیرد می تواند از بهترین راهکارهای مبارزه با این رانت خواران و فرصت طلبان باشد.